Τό πάθος τῆς ὑπερηφάνειας ...
64. Τό πάθος τῆς ὑπερηφάνειας ἀποτελεῖται ἀπό δύο ἄγνοιες, καί δύο ἄγνοιες ἑνωμένες μαζί ἀποτελοῦν μιά φρόνηση συγκεχυμένη. Γιατί ὑπερήφανος εἶναι μόνο ἐκεῖνος πού ἀγνόησε καί τή θεία βοήθεια καί τήν ἀνθρώπινη ἀσθένεια. Ἄρα λοιπόν ὑπερηφάνεια εἶναι στέρηση θείας καί ἀνθρώπινης γνώσεως. Γιατί μέ δύο ἀρνήσεις τῶν ἀληθινῶν ἄκρων, γίνεται μία καί ψεύτικη κατάφαση.
65. Ἡ κενοδοξία εἶναι ἀπομάκρυνση ἀπό τό θεῖο σκοπό καί μετάβαση σέ ἄλλο σκοπό, διαφορετικό ἀπό τό θεῖο. Κενόδοξος δηλαδή εἶναι ἐκεῖνος πού ἐργάζεται τήν ἀρετή γιά χάρη τῆς δικῆς του δόξας καί ὄχι τοῦ Θεοῦ, καί μέ τούς κόπους του ἐξαγοράζει τούς ἀνυπόστατους ἐπαίνους τῶν ἀνθρώπων.
66. Ὁ ἀνθρωπάρεσκος ἐνδιαφέρεται μόνο γιά τήν ἐξωτερική συμπεριφορά, καί βέβαια καί γιά τούς λόγους τοῦ κόλακα. Θέλει μέ τή συμπεριφορά νά κλέβει τήν ὅραση, καί μέ τόν κόλακα τήν ἀκοή ἐκείνων πού εὐχαριστοῦνται ἤ καί καταπλήσσονται μόνο ἀπ᾿ ὅσα ἀκοῦνε καί ὅσα βλέπουν καί πού μόνον μέ τήν αἴσθηση ὁρίζουν τήν ἀρετή. Λέμε λοιπόν ὅτι ἀνθρωπαρέσκεια εἶναι ἡ ἐπίδειξη πού κάνει κάποιος τῆς δῆθεν ἀρετῆς του μέ πράξεις καί λόγους.
Ὑποκρισία εἶναι ἡ προσποίηση φιλίας· ἤ
τό μίσος πού καλύπτεται μέ ψεύτικο σχῆμα φιλίας· ἤ
ἔχθρα πού ἐκδηλώνεται μέ μορφή συμπαθείας· ἤ
ὁ φθόνος πού μιμεῖται τήν ἀγάπη· ἤ
ὁ βίος πού στολίζεται μέ πλαστή κι ὄχι ἀληθινή ἀρετή· ἤ
εἶναι προσποίηση δικαιοσύνης πού διατηρεῖται μόνο ἀπό τήν ἰδέα ὅτι ὑπάρχει· ἤ
ἀπάτη πού φαίνεται σάν ἀλήθεια, τήν ὁποία μεταχειρίζονται ἐκεῖνοι πού μιμοῦνται τήν πανουργία τοῦ φιδιοῦ μέ τούς ὕπουλους τρόπους τους.
68. Ἡ αἰτία τῶν ὄντων καί τῶν ἀγαθῶν πού ὑπάρχουν σ᾿ αὐτά εἶναι ὁ Θεός. Ἐκεῖνος λοιπόν πού ἐπαίρεται γιά τήν ἀρετή του ἤ τή γνώση του καί δέν ἐπεκτείνει τήν ἐπίγνωση τῆς ἀσθένειάς του σ᾿ ὅλο τό μῆκος τῆς κατά χάρη ἀρετῆς καί προκοπῆς του, αὐτός ὁπωσδήποτε δέν ξέφυγε τό κακό τῆς ὑπερηφάνειας.
Ἐκεῖνος πού γιά δική του δόξα κάνει τό καλό, αὐτός προτιμᾶ τόν ἑαυτό του ἀπό τό Θεό καί ἔχει διαπεραστεῖ ἀπό τό καρφί τῆς κενοδοξίας.
Ἐκεῖνος πού πράττει ἤ μιλάει γιά τήν ἀρετή γιά νά τόν δοῦν οἱ ἄνθρωποι, αὐτός θεώρησε ἀνώτερη τήν ἀνθρώπινη ἀναγνώριση ἀπό τή θεϊκή καί ἀσθενεῖ ἀπό τό πάθος τῆς ἀνθρωπαρέσκειας.
Ἐκεῖνος πού μόνο χρωμάτισε ὕπουλα τά ἤθη του μέ τή σεμνότητα τῆς ἀρετῆς γιά νά ἐξαπατήσει τούς ἄλλους καί σκεπάει τήν πονηρή του προαίρεση μέ τό φαινομενικό σχῆμα τῆς εὐλάβειας, αὐτός ἐξαγοράζει τήν ἀρετή μέ τό δόλο τῆς ὑποκρισίας.
Αὐτός λοιπόν σέ ἄλλα πράγματα ἔστρεψε τό σκοπό τῶν ἔργων του, καί ὄχι πρός τήν Αἰτία τους.
69. Κανένας ἀπό τούς πονηρούς δαίμονες δέν ἐμποδίζει ποτέ τήν προθυμία τοῦ ἐναρέτου, ἀλλα μᾶλλον περιορίζει μέ δόλο τίς ἐλλείψεις τῶν ἀρετῶν καί ὑπαγορεύει τήν ἐπίτασή τους προθυμούμενος μαζί μέ τόν ἀγωνιστή· θέλει νά κάνει τόν ἀσκητή νά στρέψει ὅλη του τήν ἔγνοια στόν ἑαυτό του καί ἀφοῦ χάσει τό σωστό μέτρο τῆς μεσότητας, χωρίς νά καταλάβει νά βαδίζει σέ ἄλλο τέρμα ἀπό ἐκεῖνο πού σκόπευε.
70. Οἱ δαίμονες οὔτε τή σωφροσύνη μισοῦν, οὔτε τή νηστεία ἀποστρέφονται, οὔτε τή διανομή τῶν χρημάτων, οὔτε τή φιλοξενία, οὔτε τήν ψαλμωδία, οὔτε τήν ἱερή ἀνάγνωση, οὔτε τόν ἡσυχαστικό βίο, οὔτε τήν πιό ὑψηλή διδασκαλία, οὔτε τή χαμαικοιτία, οὔτε τήν ἀγρυπνία, οὔτε ὅλα ὅσα χαρακτηρίζουν τόν κατά Θεόν βίο, ἕως ὅτου συγκλίνουν σ᾿ αὐτούς ὁ σκοπός καί ἡ αἰτία τῶν ἀγαθῶν αὐτῶν πράξεων.
"ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ" τῶν ἱερῶν Νηπτικῶν
Τόμος β΄ (σελ. 200-201)
Ἐκδόσεις: ”Τό Περιβόλι τῆς Παναγίας"
Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης
