«Το φίδι βλάπτει συνήθως αυτόν που το ζεσταίνει και το σώμα μολύνει, με την ηδονή, αυτόν που το πολυφροντίζει»
32. Θα έπρεπε να αποφεύγουμε την πολλή οικειότητα και το πολύ θάρρος με τους άλλους όπως το δηλητήριο του φιδιού που λέγεται ασπίδα, και τις πολλές επαφές με τους ανθρώπους σαν φίδια και οχιές, επειδή αυτά μπορούν να οδηγήσουν πάρα πολύ γρήγορα την ψυχή σε λησμοσύνη του εσωτερικού πολέμου και να την κατεβάσουν χαμηλά απ’ την ουράνια χαρά, που πηγή της έχει την καθαρότητα της καρδιάς.
Είναι δηλαδή η καταραμένη λήθη το αντίθετο της προσοχής, όπως το νερό είναι το αντίθετο της φωτιάς˙ και είναι εχθρός της δυνατός κάθε ώρα και στιγμή. Γιατί από τη λήθη καταντούμε σε αμέλεια, από την αμέλεια στην καταφρόνηση και την τεμπελιά και σε άτοπες επιθυμίες. Και έτσι γυρίζουμε πάλι πίσω, όπως ο σκύλος στο ξέρασμά του.
Ας αποφύγουμε λοιπόν την πολλή οικειότητα σαν θανατηφόρο δηλητήριο. Το κακό απόχτημα της ψυχής που λέγεται λήθη και όσα προέρχονται απ ‘ αυτήν τα θεραπεύει η με πολλή ακρίβεια φύλαξη του νου και η συνεχής επίκληση του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, γιατί χωρίς αυτήν δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε (πρβλ. Ιω. ιε’ 5).
33. Δεν μπορεί, και ούτε άλλωστε είναι δυνατό, να γίνουμε φίλοι με το φίδι και να το βάλουμε στον κόρφο μας. Δεν μπορούμε να καλοπιάνουμε με κάθε τρόπο και να φροντίζουμε το σώμα μας και να το αγαπούμε (χωρίς φυσικά να το στερούμε τα αναγκαία για τη συντήρησή του) και να φροντίζουμε ταυτόχρονα και την ουράνια αρετή. Το φίδι βλάπτει συνήθως αυτόν που το ζεσταίνει και το σώμα μολύνει με την ηδονή αυτόν που το πολυφροντίζει. Για όσα φταίει, ας το μαστιγώνουμε αλύπητα. Σαν πιωμένος δραπέτης δούλος, ας γνωρίζει μαστιγωτή του τον Κύριο. Ας μην περνάη τον καιρό του στα καπηλειά και ας μην αγνοή την αφέντισσά της και την άφθαρτη νοικοκυρά της (δηλ. την ψυχή) η φθαρτή λάσπη και δούλη και νυχτερινή (δηλ. η σάρκα).
Ως τη στιγμή που θα φεύγης απ’ τον κόσμο αυτόν μη πάρης θάρρος και μην έχης εμπιστοσύνη στη σάρκα σου. Ο λόγος του Θεού λέει˙ «το θέλημα της σαρκός έχθρα εις Θεόν˙ τω γαρ νόμω του Θεού ουχ υποτάσσεται (το θέλημα της σάρκας αποτελεί έχθρα εναντίον του Θεού, γιατί δεν υποτάσσεται στο θέλημα του Θεού – Ρωμ. η’ 6-7). Και αλλού λέει˙ «η σάρξ επιθυμεί κατά του πνεύματος – Γαλ. ε’ 17). «Οι δε εν σαρκί όντες Θεώ αρέσαι ου δύνανται. Ημείς δε ουκ εσμέν (στο κείμενο της Γραφής: υμείς δε ουκ εστέ) εν σαρκί, άλλ’ εν πνεύματι» (όσοι ζουν σαρκικά δεν μπορούν να αρέσουν στο Θεό. Εμείς όμως δεν είμαστε καλεσμένοι να ζούμε σαρκικά, αλλά πνευματικά – Ρωμ. η’ 8- 9).
34. Έργο της φρονήσεως είναι να κινή πάντα το θυμικό της ψυχής σε συμπλοκές του εσωτερικού αγώνα και σε αυτομεμψία. Έργο της σοφίας είναι να κινή το λογικό μέρος της ψυχής σε ακριβή και επιμελημένη νήψη και πνευματική θεωρία. Έργο της δικαιοσύνης είναι να κατευθύνη το επιθυμητικό της ψυχής προς την αρετή και τον Θεό. Έργο, τέλος, της ανδρείας είναι να κυβερνάη και να έχη κάτω από τον έλεγχό της τις πέντε αισθήσεις για να μη μολύνεται ο μέσα μας άνθρωπος, δηλαδή η καρδιά μας, δια μέσου τους και ο έξω μας άνθρωπος, δηλαδή το σώμα μας.
35. «Επί τον Ισραήλ η μεγαλοπρέπεια αυτού» (Ψαλμ. ξζ’ 35), η μεγαλοπρέπεια δηλαδή του Θεού φανερώνεται σε νου που βλέπει στο βαθμό που μπορεί το κάλλος της δόξας του ίδιου του Θεού. «Και η δύναμις αυτού εν ταις νεφέλαις» (Ψαλμ. ξζ’ 35) η δύναμη του Θεού εκδηλώνεται σε ψυχές φωτόμορφες, που βλέπουν τα πρωινά αυτόν που κάθεται στα δεξιά του Πατρός (Πράξ. ζ’ 55) να τις λούζη στο φως του, όπως ο ήλιος που ρίχνει τις ακτίνες του σε καθαρά σύννεφα. Αυτή η φωτιστική του δύναμη τον κάνει να είναι αξιαγάπητος.
36. Όταν κάποιος αμαρτήση, λέει η Αγία Γραφή, χάνει τη μεγάλη του αρετή. Και ο νους που αμαρτάνει χάνει τα θεία του πιοτά και τις θείες του τροφές.
37. Δεν είμαστε πιο δυνατοί από τον Σαμψών. Δεν είμαστε πιο σοφοί από τον Σολομώντα. Δεν έχουμε πιο μεγάλη θεογνωσία από τον Δαβίδ. Δεν αγαπούμε τον Θεό περισσότερο από τον κορυφαίο απόστολο Πέτρο. Ας μη δείχνουμε λοιπόν εμπιστοσύνη και θάρρος στον εαυτό μας. Λέει άλλωστε η Γραφή, ότι «όποιος έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του θα πέση και το πέσιμό του θα είναι τρομερό» (πρβλ. Ιώβ ιη’ 12).
38. Ας μάθουμε από τον Χριστό την ταπεινοφροσύνη, από τον Δαβίδ την ταπείνωση και από τον Πέτρο τα δάκρυα για όσα μας συμβαίνουν αλλά ας μην απελπιζώμαστε, όπως ο Σαμψών, ο Ιούδας και ο σοφώτατος Σολομών.
39. Ο διάβολος «ως λέων ωρυόμενος περιπατεί ζητών τίνα καταπίη» (σαν λιοντάρι που βγάζει άγρια κραυγή περπατάει ζητώντας ποιον να καταπιή – Α’ Πέτρ. ε’ 18) με όλα τα στρατεύματά του. Ας μη μένη λοιπόν αργή ποτέ η καρδιακή προσευχή και νήψη, η αντίρρηση και η ευχή στον Ιησού Χριστό, τον Θεό μας.
………………………………………………………………………………
Α ν ώ τ ε ρ η β ο ή θ ε ι α α π ό ά λ λ ο ν
ε κ τ ό ς α π ό τ ο ν Ι η σ ο ύ δ ε ν θ α β ρ η ς σ ε
ό λ η σ ο υ τη ζ ω ή.
…………………………………………………………….......................
Γιατί μόνο ο ίδιος ο Κύριος γνωρίζει ως Θεός τις πανουργίες, τα τεχνάσματα και τα δόλια σχέδια των δαιμόνων.
40. Η ψυχή λοιπόν ας στηρίζη το θάρρος της στον Χριστό και ας τον παρακαλή και να μη δειλιάζη καθόλου, γιατί δεν πολεμάει μοναχή της, αλλά με σύμμαχο τον φοβερό βασιλιά Ιησού Χριστό, τον δημιουργό όλων όσα υπάρχουν, ασωμάτων και σωματικών, αοράτων και ορατών όντων.
Περιληπτική προσέγγιση του κειμένου με επεξηγηματικά σχόλια
~ Ο Όσιος Ησύχιος συνεχίζει τις ψυχοφελεις νουθεσίες του προτρέποντας να αποφεύγουμε τη μεγάλη οικειότητα με τους άλλους, όπως αποφεύγουμε το θανατηφόρο δηλητήριο του φιδιού. Οι πολλές συναναστροφές με τους άλλους και οι χωρίς μέτρο και διάκριση ανθρώπινες επαφές απορροφούν την προσοχή του νου μας με αποτέλεσμα να μας ρίχνουν στην καταραμένη λήθη, την αμέλεια, και την τεμπελιά, ώστε να παραμελούμε τον εσωτερικό μας αγώνα.
~ Γι΄αυτό οι πατέρες θεωρούν καλό να κρατάμε αποστάσεις και ισορροπίες στις σχέσεις μας με τους άλλους χωρίς αυτό να σημαίνει έλλειψη αγάπης. Μπορούμε να τους αγαπάμε και να προσευχόμαστε για αυτούς αλλά να μην αφοσιωνόμαστε αποκλειστικά και μόνο στις ανθρώπινες συναναστροφές παραμελώντας τα πνευματικά.
~ Από τον κίνδυνο της λήθης γλιτώνουμε με τη φύλαξη του νου και τη συνεχή επίκληση του ονόματος του Ιησού.
~ Όπως το φίδι βλάπτει αυτόν που το ζεσταίνει στον κόρφο του, έτσι και το σώμα μολύνεται με την ηδονή της φιλαυτίας από τις πολλές φροντίδες και παροχές μας. Συνεπώς η εγκράτεια μαζί με την άσκηση και τη νηστεία είναι αναγκαία όπλα για την πνευματική πρόοδο του πιστού.
~ Μέχρι την ώρα του θανάτου οφείλουμε να μην στηριζόμαστε στο σώμα και στη σάρκα. Δεν γίνεται να αγαπάμε πολύ το σώμα μας και συγχρόνως να επιδιώκουμε ουράνιες αρετές. Ο λόγος του Θεού λέει πως το θέλημα της σάρκας, δηλαδή η καλοπέραση, οι τρυφές και οι σαρκικές απολαύσεις λογίζονται ως έχθρα προς τον Θεό. Φρόνηση, σοφία, δικαιοσύνη, ανδρεία: Οι αρετές που οδηγούν τα μέρη της ψυχής στην αυτομεμψία, στην αρετή, στη νήψη και την πνευματική θεωρία, στον Θεό.
~ Η ψυχή που αμαρτάνει χάνει τις θείες αρετές και δωρεές, χάνει την πνευματική της τροφοδοσία από τον ουρανό, αναφέρει η Αγία Γραφή.
~ Φέρνει ο όσιος ως παράδειγμα μεγάλα πνευματικά αναστήματα, που παρά τα ύψη των αρετών τους δεν απέφυγαν την πτώση: τον Σαμψών για τη δύναμή του, τον Σολομώντα για τη σοφία του, τον Δαβίδ για τη θεογνωσία του τον Πέτρο για την αγάπη του στον Κύριο. Γι΄αυτό συμβουλεύει να μη δείχνουμε εμπιστοσύνη στον εαυτό μας γιατί θα πέσουμε και το πέσιμο θα είναι τρομερό.
~ Από τους μεγάλους αυτούς άνδρες ας διδαχτούμε την ταπείνωση και τα δάκρυα και ας μην απελπιζόμαστε, γιατί ο πονηρός ως «λέων ωρυόμενος», σαν λιοντάρι μανιασμένο δηλαδή, ζητάει ποιον να καταπιεί. Και αντιμετωπίζεται μόνο με τη συνεχή καρδιακή προσευχή του Ιησού Χριστού μας, με την αντίρρηση και τη νήψη.
~ Ανώτερη βοήθεια σε όλη τη ζωή μας δεν θα βρούμε από άλλον κανέναν, εκτός από τον Χριστό μας που είναι ο μόνος ο οποίος γνωρίζει τα δόλια τεχνάσματα του πονηρού.
~ Η ψυχή λοιπόν ας μην δειλιάζει, ας μην την κυριεύει ο φόβος γιατί δεν πολεμάει μόνη της αλλά με σύμμαχο τον βασιλιά Ιησού μας. Και η αγάπη του Θεού έξω βάλει τον φόβο.
Λόγος που ωφελεί την ψυχή και σώζει:
Από την Μικρή Φιλοκαλία. (Κεφάλαια 32-39 από τα 203 συνολικά)
Οσίου Ησυχίου του Πρεσβυτέρου
