Κυριακάτικο Κήρυγμα
Κυριακὴ Β' Νηστειῶν
Ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ Ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης
(Μαρκ. β’, 1-12)
Ἀγαπητοί μου ἀδελφοί,
Ἡ σημερινὴ Κυριακὴ εἶναι ἡ Β΄ Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν καὶ εἶναι ἀφιερωμένη στὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν Παλαμᾶ (14ος αἰώνας), ἡσυχαστὴ τοῦ Ἁγίου Ὄρους καὶ μετὰ Ἀρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης.
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὑπερασπίστηκε τοὺς Ἡσυχαστὲς τοῦ Ἁγίου Ὄρους, τοὺς ὁποίους εἰρωνευόταν καὶ πολεμοῦσε ὁ ἐκφραστὴς τοῦ πνεύματος τῆς Δυτικῆς Ἐκκλησίας μοναχὸς Βαρλαάμ, ἀπὸ τὴν Καλαβρία τῆς Νότιας Ἰταλίας. Ὁ ἅγ. Γρηγόριος, ὅταν ὑπερασπιζόταν τοὺς ἐν λόγῳ Μοναχούς, διατύπωνε τὴν Ὀρθόδοξη πίστη σχετικὰ μὲ τὸν Θεὸν καὶ τὸν τρόπο προσέγγισής του ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο, καθὼς καὶ τὸ τί εἶναι αὐτὸ ποὺ συνιστᾶ τὴν σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου.
Εἶναι ὁ θεολόγος τῆς χάριτος, τοῦ ἀκτίστου φωτός. Ξεκίνησε ἀπὸ προσωπικὲς ἐμπειρίες καὶ ἀπέδειξε ὅτι τὸ ἔργο τῆς θεολογίας εἶναι ἀσύγκριτα ἀνώτερο ἀπὸ αὐτὸ τῆς φιλοσοφίας καὶ τῆς ἐπιστήμης. Ἀξιολογεῖ τὴν ἔξω σοφία ὡς περιορισμένη, ἀναφέροντας δύο γνώσεις, τὴν θεία καὶ τὴν ἀνθρώπινη, καὶ δύο θεϊκὰ δῶρα, τὰ φυσικὰ γιὰ ὅλους καὶ τὰ ὑπερφυσικὰ ἢ πνευματικὰ ποὺ δίδονται, ὅποτε θέλει ὁ Θεὸς καὶ μόνο στοὺς καθαροὺς καὶ ἁγίους, στοὺς τελείους.
Οἱ ἀντίπαλοι τοῦ Παλαμᾶ, Βαρλαὰμ καὶ Ἀκίνδυνος, πίστευαν στὸ χωρίο τοῦ Ἰωάννου ὅτι «τὸν Θεὸν οὐδεὶς ἑώρακε πώποτε» (Ἰωάν. 1,18) καὶ κατηγοροῦσαν τοὺς μοναχοὺς ποὺ εἶχαν θεοπτία ὡς ὀμφαλοσκόπους. Ὁ Γρηγόριος ἀντέτεινε ὅτι ὁ Κύριος εἶπε: «οἱ καθαροὶ τῇ καρδίᾳ τὸν Θεὸν ὄψονται» (Ματθ. 5,8).
Ἀκολουθῶντας τὴν Πατερικὴ γραμμὴ σὲ σύγκριση μὲ τὴν πλατωνικὴ καὶ βαρλααμικὴ ἀνθρωπολογία, θεωρεῖ ὅτι τὸ σῶμα τοῦ ἀνθρώπου δὲν εἶναι πονηρό, ἀλλὰ ἀποτελεῖ κατοικία τοῦ νοῦ, ἀφοῦ μάλιστα καθίσταται καὶ τοῦ Θεοῦ κατοικία, ἔτσι μαζὶ μὲ τὴν ψυχὴ καθιστᾶ τὸν ἄνθρωπο ἑνιαῖο καὶ ἀδιάσπαστο σύνολο. Ἡ ἀναγέννηση τοῦ ἀνθρώπου γίνεται μὲ τὸ βάπτισμα καὶ ἡ ἀνακαίνιση μὲ τὴν Θεία Εὐχαριστία. Εἶναι τὰ δύο θεμελιώδη μυστήρια, τῆς Θείας Οἰκονομίας.
Τὸ οὐσιωδέστερο στοιχεῖο τῆς διδασκαλίας τοῦ ἁγίου Γρηγορίου Παλαμᾶ συνίσταται στὴν ἀνύψωση τοῦ ἀνθρώπου ὑπεράνω αὐτοῦ τοῦ κόσμου.
Ἀλλὰ καὶ τὸ σημερινὸ Εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα τῆς θεραπείας τοῦ παραλύτου στὴν Καπερναούμ, τὴν ἀνύψωση τοῦ ἀνθρώπου καὶ τὴ σωτηρία του ἔχει ὡς κεντρικὴ ἰδέα. Μεταξὺ ἄλλων σημαντικῶν μᾶς διδάσκει ὅτι: «Τὸ θαῦμα δὲν εἶναι θεραπευτικὴ τεχνική. Στοχεύει στὴ λύτρωση καὶ ἀνακαίνιση ὅλου τοῦ ἀνθρώπου». (Γ.Π. Πατρώνου, Ὁμότιμ. Καθηγητοῦ Παν/μίου Ἀθηνῶν)
Ὁ εὐαγγελιστὴς Μᾶρκος μᾶς διηγεῖται τὴ θεραπεία ἑνὸς παραλύτου στὴν Καπερναούμ, ὅπου ὁ Χριστὸς εἶχε πάει γιὰ νὰ διδάξει τὸν λαό. Ὡς συνήθως, στὸ σπίτι ποὺ βρισκόταν ὁ Κύριος ἐπικρατοῦσε τὸ ἀδιαχώρητο, ἀπὸ τὸ πλῆθος ποὺ εἶχε συναχθεῖ γιὰ νὰ Τὸν ἀκούσει, μὲ ἀποτέλεσμα οἱ ἄνθρωποι πού μετέφεραν τὸν παράλυτο νὰ μὴν μποροῦν νὰ προσεγγίσουν. Ἀποφασίζουν λοιπὸν νὰ χαλάσουν τὴν στέγη, νὰ ἀφαιρέσουν δηλαδὴ μέρος αὐτῆς καὶ νὰ κατεβάσουν μὲ σχοινιὰ τὸ κρεβάτι μὲ τὸν παράλυτο μπροστὰ στὰ πόδια τοῦ Ἰησοῦ.
Ἐκεῖνος, μόλις εἶδε τὴν πίστη τους, λέει στὸν παράλυτο: «Τέκνον, ἀφέωνταί σοι αἱ ἁμαρτίαι σου», (Παιδί μου, σοῦ ἔχουν συγχωρεθεῖ οἱ ἁμαρτίες). Ἀγανάκτησαν οἱ Γραμματεῖς, καθὼς σκέφτηκαν ὅτι μόνον ὁ Θεὸς ἔχει τὴν ἐξουσία νὰ συγχωρεῖ ἁμαρτίες, καὶ ὁ καρδιογνώστης Κύριος τοὺς ρωτᾶ “γιατὶ σκέφτεστε πονηρά; τί εἶναι εὐκολότερο, νὰ πῶ ὅτι συγχωροῦνται οἱ ἁμαρτίες σου, ποὺ εἶναι δώρημα προσωπικό, τ’οὐρανοῦ καὶ χάρις καὶ Μυστήριο· ἢ σήκω καὶ πάρε τὸ κρεβάτι σου, πράξη ποὺ ψηλαφᾶται, ἐλέγχεται καὶ διαπιστώνεται; Καὶ γιὰ νὰ δείξει σὲ ὅλους τὴ Θεϊκή του ἐξουσία, στρέφεται στὸν παράλυτο καὶ τὸν διατάζει νὰ σηκωθεῖ. Κι ἐκεῖνος σηκώθηκε, πῆρε τὸ κρεβάτι του στοὺς ὤμους καὶ ἐπέστρεψε στὸ σπίτι του, ἀφήνοντας τοὺς πάντες κατάπληκτους νὰ δοξάζουν τὸν Θεὸ καὶ νὰ λένε ὅτι ποτὲ δὲν εἶχαν δεῖ τόσο μεγάλο θαῦμα.
Ἡ φράση τοῦ Κυρίου μας, ἀδελφοί, «ἀφέωνταί σοι αἱ ἁμαρτίαι σου», ἀπευθύνεται στὸν παράλυτο. Ἐκεῖνος ἐπιδιώκει νὰ θεραπευθεῖ καὶ ὁ Χριστὸς τοῦ προσφέρει τὴν ἅφεση, τὴν ἀπαλλαγὴ ἀπὸ τὶς ἁμαρτίες. Ἀναδεικνύεται ἔτσι ἡ σχέση ἁμαρτίας καὶ ἀσθένειας. Βέβαια ὁ σημερινὸς ἄνθρωπος στέκεται ἀμήχανος μπροστὰ σ’αὐτὴν τὴν σχέση (ἁμαρτίας καὶ ἀσθένειας) καὶ ἀρνεῖται νὰ τὴν ψηλαφήσει.
Ὅσο περισσότερο ὅμως ὑπηρετεῖ τὴν ἁμαρτία, φίλοι μου, τόσο καὶ περισσότερο δένεται μὲ τὶς ἀλυσίδες τοῦ κακοῦ, μέχρι σημείου ὄχι μόνο ν’ ἀσθενήσει ἀλλὰ καὶ νὰ καταντήσει ἀκίνητος καὶ ἄχρηστος στὴ ζωή, τυλιγμένος μὲ τὶς «φασκιές» τῆς ἁμαρτίας «αἰρόμενος – συρόμενος ὑπὸ τεσσάρων».
Ἡ εἴσοδος τῆς ἁμαρτίας στὸν κόσμο μὲ τὴν παρακοὴ τοῦ Ἀδάμ ποὺ σημαίνει τὴν ἐπανάσταση τοῦ δημιουργήματος κατὰ τοῦ δημιουργοῦ, ἔχει ὡς συνέπεια τὴν ἀσθένεια, τὴν φθορὰ καὶ τὸν θάνατο. Ἡ ἀσθένεια λοιπὸν ἀποτελεῖ σύμπτωμα ἁμαρτωλῆς καταστάσεως ὄχι βέβαια μὲ τὴν ἔννοια ὅτι κάθε ἀσθένεια τοῦ ἀνθρώπου ἀποτελεῖ συνέπεια συγκεκριμένου προσωπικοῦ ἁμαρτήματος, ἀλλὰ μὲ τὴν ἔννοια ὅτι γενικῶς ἡ ἀσθένεια ἀποκαλύπτει – φανερώνει τὴν φθορὰ τῆς ἀνθρωπότητος καὶ τὴν ὑποταγή της στὴ δύναμη τοῦ κακοῦ.
Ὁ Μεσσίας ὅμως, «ὁ αἴρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου»(Ἰωάν. 1,29) καταλύει τὰ ἔργα τοῦ διαβόλου καὶ σηματοδοτεῖ τὴν ἔναρξη τῆς νέας ἐποχῆς ποὺ εἶναι ἐποχὴ χάριτος καὶ σωτηρίας. Γιατὶ ὁ Ἰησοῦς βλέπει ὡς μία ἑνότητα τὸ αἴτιο καὶ τὸ ἀποτέλεσμα. Καταπολεμᾶ τὸ ὁρατὸ σύμπτωμα, τὴν ἀσθένεια, τὴν παραλυσία ποὺ μπορεῖ νὰ ἐλεγχθεῖ ἀπὸ ὅλους, αἴρων συγχρόνως καὶ τὸ αἴτιο, δηλαδὴ τὴν ἁμαρτία.
Ἀδελφοί μου· δὲν ἔχουμε πληροφορίες ποιοὶ ἦσαν οἱ τέσσαρες ἄνδρες πού μετέφεραν καὶ διευκόλυναν τὸν παραλυτικό. Ἦταν γνωστοί, φίλοι, συγγενεῖς; Ὅποιοι ὅμως καὶ ἂν ἦταν ἡ πράξη τους εἶναι πράξη ἀγάπης καὶ συμπόνοιας, πράξη ὑπέροχη, ψυχική, ἐκδήλωση ἀνωτέρου πνεύματος. Εἶναι ἆραγε μικρὸ πρᾶγμα νὰ συμπονᾶ κάποιος τὸν συνανθρωπό του; Γιατὶ ἡ συμπόνοια δὲν εἶναι ἐλεημοσύνη· εἶναι δόσιμο τῆς καρδιὰς στὴν ὑπηρεσία τῆς ἀγάπης. Εἶναι ἱερὴ προσφορά, καλωσύνη, εὐγένεια ψυχῆς. Θυγατέρες τῆς ἀγάπης ἡ καλωσύνη καὶ ἡ συμπόνοια, δὲν κοστίζουν τίποτα καὶ ὅμως προσφέρουν τόσα πολλά!
Συνοψίζοντας, θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε ὅτι ἡ σημερινὴ παραβολὴ μᾶς δίνει τὴ διαδικασία ποὺ πρέπει νὰ ἀκολουθήσουμε, γιὰ νὰ φθάσουμε στὸ Θεὸ καὶ νὰ σωθοῦμε.
• Μετάνοια
• Ἐξομολόγηση
• Νηστεία
• Προσευχὴ
Ξεκινῶντας μὲ πίστη καὶ ἀγάπη στὸν Χριστό, θὰ στηριχθοῦμε στὴν αὐτοκριτική, τὴν ἐξομολόγηση, τὴν ἀποχὴ ἀπὸ τὶς κακὲς σκέψεις καὶ συνήθειες καὶ στὴν προσευχή. Μὲ καθαρὴ ψυχὴ θὰ προσεγγίσουμε τὸν Κύριο καὶ θὰ ζητήσουμε νὰ λάβουμε ἀπὸ Αὐτὸν τὴν θεραπεία πρῶτα στὴν ψυχὴ καί μετὰ στὸ σῶμα.
Κι’ ὅπως τὸν παράλυτο ποὺ ἄκουσε τὸ ὄνομα «τέκνο» καὶ υἱοποιήθηκε ἀπὸ τὸν Οὐράνιο Πατέρα καὶ προσκολήθηκε στὸν ἀναμάρτητο Θεό, γενόμενος καὶ αὐτὸς ἀμέσως ἀναμάρτητος διὰ τῆς ἀφέσεως τῶν ἁμαρτιῶν, ἔτσι κι ἐμᾶς ὁ Φιλεύσπλαχνος Θεὸς θὰ μᾶς ἀποκαλέσει παιδιά Του, θὰ μᾶς συγχωρέσει καὶ θὰ μᾶς δεχθεῖ στὴν ἀγκαλιά Του.
Εἴθε ὁ Θεὸς νὰ εὐλογεῖ τὶς προσπάθειές μας.
Ἀρχιμ. Ν.Κ.
