Τα Ιερά Σκεύη

Ιερά σκεύη λέγονται τα αντικείμενα που χρησιμοποιούνται στη θεία λατρεία. Σύμφωνα με τους κανόνες της Εκκλησίας μας ιερά σκεύη που χρησιμοποιήθηκαν έστω και μια φορά στη θεία λατρεία, δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται για άλλες ανάγκες.

Τα ιερά σκεύη τα χωρίζουμε σε δύο κατηγορίες.

Ιερά σκεύη αναγκαία για την τέλεση της Θείας Ευχαριστίας

α) Το Άγιο Ποτήριο 

Πρέπει να το ξεχωρίζουμε από τ' αλλά ιερά σκεύη, γιατί σ' αυτό τοποθετείται το άγιο Σώμα και το τίμιο Αίμα του Κυρίου. Απ' αυτό κοινωνούν οι πιστοί. Συμβολίζει το ποτήριο που χρησιμοποίησε ο Κύριος στο Μυστικό Δείπνο.

β) Ο Άγιος Δίσκος και ο Αστερίσκος

1) Επάνω σ' αυτόν τοποθετείται ο Άγιος άρτος κατά την προετοιμασία της θείας Ευχαριστίας. Συμβολίζει τη Φάτνη, όπου έβαλαν το θείο Βρέφος.

2) Ο Αστερίσκος αποτελείται από δύο κυρτά στηρίγματα που ανοίγουν σταυρωτά σαν αστέρι. Τοποθετείται επάνω στον άγια ώστε να προστατεύει τον άγιο Άρτο από τα ιερά καλύμματα. Ο αστερίσκος μας θυμίζει το αστέρι της Βηθλεέμ.

γ) Η λόγχη και η λαβίδα

1) Είναι μια μικρή λόγχη σαν μαχαιράκι. Μας θυμίζει τη λόγχη, με την οποία κέντησαν την Αγία πλευρά του Κυρίου στο Σταυρό. Τη χρησιμοποιούν οι ιερείς για να αφαιρούν τον αμνό και τις άλλες μερίδες από την προσφορά.

2) Είναι μια λαβίδα (το κουταλάκι) με το οποίο κοινωνούν οι πιστοί. Στην παλιά εποχή ήταν πραγματική τσιμπίδα.

δ) Ο σπόγγος και η μούσα

Είναι δύο σφουγγαράκια. Ο Σπόγγος χρησιμεύει για να καθαρίζεται το Άγιο Ποτήριο και η Μούσα για τη συγκέντρωση των μαργαριτών. Συμβολίζουν το σφουγγάρι, με το οποίο πότισαν τον Κύριο ξύδι και χολή επάνω στο Σταυρό.

ε) Το ζέο

Είναι ένα μικρό δοχείο, με το οποίο ζεσταίνουν το νερό που ρίχνουν στο Άγιο Ποτήριο. Μας θυμίζει τη θερμότητα, που πρέπει να έχει η πίστη μας. Ζέο λέγεται και το βραστό νερό που έχει μέσα.

στ) Το Αρτοφόριο

Είναι ένα μετάλλινο σκεύος συνήθως σε σχήμα μικρής Εκκλησίας. Βρίσκεται πάνω στην Αγία Τράπεζα και φυλάγεται σ' αυτό το άχραντο σώμα του Κυρίου ποτισμένο στο Τίμιο Αίμα. Είναι για επείγουσες ανάγκες (Μετάληψη βαριά αρρώστων κτλ). Εκτός από το μεγάλο, υπάρχει και το μικρό αρτοφόριο, για τη μεταφορά της Θείας Κοινωνίας στους ασθενείς.

ζ) Το Μάκτρο

Κόκκινο μανδήλι που χρησιμοποιείται στη Θεία Μετάληψη Κλήρου και λαού. Μ' αυτό σπογγίζουμε το στόμα μας. Όταν το κρατάμε σωστά (με τα δύο χέρια μας, κάτω από το πηγούνι μας), μας προφυλάσσει κατά τη Θεία Κοινωνία από απροσεξία ή από στιγμιαία αδεξιότητα.

η) Το αντιμήνσιο

Είναι και αυτό τετράγωνο ή ορθογώνιο ύφασμα, στο όποιο εικονίζεται η ταφή του Χριστού. Καθιερώνεται κατά τα εγκαίνια του ναού από τον Επίσκοπο, ο όποιος βάζει σ' αυτό την υπογραφή του ως δείγμα εγκυρότητας. Απλώνεται στην Αγία Τράπεζα για την τέλεση του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας. Σύμφωνα με την παράδοση της Εκκλησίας, φέρει λείψανα Άγιων και έτσι μπορεί και αντικαθιστά πλήρως την Αγία Τράπεζα σε χώρους εκτός του ναού αλλά και σε ναούς, όπου η Αγία Τράπεζα δεν έχει ακόμη καθαγιαστεί. 

θ) Αέρας

Είναι τετράγωνο ή ορθογώνιο ύφασμα με το όποιο καλύπτονται το Άγιο Δισκάριο και το Άγιο Ποτήριο την ώρα της προσκομιδής, αλλά και μετά τη Μεγάλη Είσοδο, όταν τα Τίμια Δώρα τοποθετηθούν πάνω στην Άγια Τράπεζα. Αυτή η κάλυψη συμβολίζει την πέτρα, με την όποια έκλεισαν τον τάφο του Χριστού. Στη Μεγάλη Είσοδο ο λειτουργός φέρει τον αέρα στους ώμους του. Κατά την ώρα της απαγγελίας του Συμβόλου της Πίστεως ο ιερέας ανακινεί τον αέρα πάνω από τα Τίμια Δώρα. Όταν της Θείας Ευχαριστίας προΐσταται Αρχιερέας, τον αέρα ανακινούν οι συλλειτουργούντες ιερείς πάνω από την κεφαλή του Αρχιερέα.

Άλλα ιερά σκεύη και αντικείμενα

Άλλα ιερά σκεύη και αντικείμενα που χρησιμοποιούνται γενικά στην Θεία Λατρεία και είναι :

α) Το θυμιατήρι

Σ' αυτό καίγεται το θυμίαμα, που μας θυμίζει την προσευχή. Το χρησιμοποιεί ο Δεσπότης, ο Ιερέας ή Διάκονος κατά την διάρκεια των ιερών ακολουθιών ή κατά την διάρκεια της Θείας Ευχαριστίας .

β) Τα καντήλια

Καίνε συνήθως με λάδι μπροστά στην «Ωραία Πύλη» και στις άγιες Εικόνες. Το λάδι τους μας θυμίζει την ευσπλαχνία του Θεού και το φως τους στη ζωή μας, που πρέπει να είναι φωτεινή και άγια.

                                            

γ) Τα κηροπήγια 

Είναι για να τοποθετούμε σ' αυτά τα κεριά και τις λαμπάδες. Τα κεριά μας θυμίζουν ότι σαν αυτά πρέπει να είναι εύπλαστες οι καρδιές μας, να επηρεάζονται από το Λόγο του Θεού και να λιώνουν από τη θεία Αγάπη.

δ) Τα εξαπτέρυγα

Συνήθως είναι μετάλλινοι δίσκοι επάνω σε κοντάρια. Παριστάνουν Αγγέλους με έξι φτερά, για να δείξουν πόσο γρήγορα εκτελούν το θέλημα του Θεού. Χρησιμοποιούνται στις Εκλησιαστικές λιτανείες και τελετές.

ε) Ο Τίμιος Σταυρός

Συμβολίζει την ανίκητη δύναμη της Εκκλησίας κατά του κακού. Ανάλογα με τηλειτουργική του χρήση έχουμε:

(1) Τον Σταυρό των λιτανειών,
(2) Τον Σταυρό του αγιασμού,
(3) Τον Σταυρό ευλογίας της Αγίας Τραπέζης,
(4) Τον «Εσταυρωμένο» του Ιερού, που λιτανεύεται τη Μεγάλη Πέμπτη και τοποθετείται προς προσκύνηση στο μέσον του Ναού.

στ) Η κολυμπήθρα

Σ' αυτή γίνεται το άγιο Βάπτισμα. Συμβόλιζε τον Ιορδάνη ποταμό που βαπτίστηκε ο Ιησούς . Η κολυμπήθρα είναι μέσα στους ιερούς ναούς. Παλαιά όταν οι βαπτίσεις γινόντουσαν στα σπίτια, τα άτομα της εκκλησίας την μετέφεραν στα σπίτια των πιστών, πολλοί από τους αποδήμους την είχαν χρησιμοποιήσει στα χωριά ή τις πόλεις από όπου καταγόντουσαν.

ζ) Το μυροδοχείο

Είναι ένα μετάλλινο σκεύος, όπου φυλάγεται το άγιο Μύρο για το μυστήριο του Χρίσματος, κατά την διάρκεια της Βαπτίσεως των ατόμων που έχουν ήδη κατηχηθεί.

η) Το Ιερό Ευαγγέλιο

Το Ιερό Ευαγγέλιο πάντα βρίσκεται πάνω στην Αγία Τράπεζα . Μέσα από αυτό οι Ιερείς ή Διάκονοι διαβάζουν τους λόγους των Ευαγγελιστών. Κατά δε την διάρκεια του Όρθρου μετά την ανάγνωση του Ευαγγελίου πάντα οι πιστοί το ασπάζονται και παραμένει για προσκύνημα μέχρι το τέλος της Θείας Ευχαριστίας.

                                                  

θ) Το Ιερό Κιβώτιο της Προηγιασμένης

Μέσα σ’ αυτό φυλάσσεται το άχραντο σώμα του Κυρίου ποτισμένο στο Τίμιο Αίμα, που τοποθετείται εκεί πριν την ένωση του Άρτου και του Οίνου με το Ζέον, κατά την διάρκεια της Θείας Ευχαριστίας την εποχή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Χρησιμοποιείται δε κατά την ειδική λειτουργία η οποία ονομάζεται Λειτουργία των Προηγιασμένων, η οποία έχει ξεχωριστή υμνογραφία και τάξη.

 

ι) Λειψανοθήκη

Στο Κιβώτιο αυτό μέσα τοποθετούνται τα Λείψανα των Αγίων, που υπάρχουν στον Ναό ή στα Μοναστήρια. Η Λειψανοθήκη πάντα βρίσκεται στην Αγία Τράπεζα ή σε συγκεκριμένους χώρους φύλαξης.

                                             

ια) Οι Καμπάνες

Οι καμπάνες είναι μετάλλινα αυτά κωνικά σώματα τα οποία με το γλυκό τους ήχο μας καλούν στο ναό. Επίσης μας αναγγέλλουν διάφορα χαρμόσυνα ή πένθιμα γεγονότα.

ιβ) Ο Επιτάφιος

Είναι κατάλληλο ύφασμα με κεντημένο ή ζωγραφισμένο τον Χριστό νεκρό, όπως ήταν μετά την αποκαθήλωση. Αργότερα στον Επιτάφιο προστέθηκαν, γύρω από τον Χριστό, η Παναγία, ο Ιωσήφ και ο Νικόδημος, ο Ιωάννης, Μυροφόρες και Άγγελοι, σε «επιτάφιο θρήνο». Αυτό τον Επιτάφιο προσκυνούμε και περιφέρουμε τη Μεγάλη Παρασκευή στρωμένο πάνω σ' ένα διασκευασμένο τραπέζιο το λεγόμενο Κουβούκλιο (που ονομάζουμε και αυτό Επιτάφιο), και συμβολίζει το λίθο, πάνω στον όποιο το Σώμα του Χριστού δέχτηκε τις μεταθανάτιες περιποιήσεις.

ιγ) Πολλές φορές όταν δεν υπάρχει Ιερός Ναός και θα πρέπει να τελεστεί Θεία Λειτουργία σε περιοχές που υπάρχουν λίγοι πιστοί, υπάρχουν Ιερά Σκεύη τα οποία μπορούν να μεταφέρονται στον χώρο της Θείας Ευχαριστίας. Αυτό μπορεί να γίνει σε περιοχές που υπάρχουν Ιεραποστολές ή λίγοι απόδημοι αδελφοί μας.

Όλα όσα βρίσκονται στο ναό εικονίζουν και συμβολίζουν την επουράνια Εκκλησία, όπως μας λέει η Αγία Γραφή. Βρίσκονται εκεί «ύποδείγματι και σκιά των επουρανίων» ( Εβρ. Η', 5).