Συμβολισμοί τοῦ δικεφάλου ἀετοῦ
Ἰωάννης Κων. Νεονάκης MD, MSc, PhD
Μετὰ τὴν υἱοθέτησή του ὡς αὐτοκρατορικὸ ἔμβλημα ἀπὸ τὸν Ἰσαάκιο Κομνηνὸ (1057-1059) ὁ δικέφαλος ἀετὸς ταυτίστηκε πλήρως μὲ τὴ Ρωμανία (Βυζαντινὴ Αὐτοκρατορία) καὶ τὸ ρωμαίικο πολιτισμό.
Κατὰ τὴν Τουρκοκρατία, ἀλλὰ καὶ μέχρι τὶς μέρες μας, ἡ Ἐκκλησία θὰ προσλάβει τὸ σύμβολο αὐτὸ καὶ σήμερα εἶναι ἀπὸ τὰ πλέον ἀναγνωρίσιμα σύμβολα στὸν τόπο μας.
Ἐκφράζοντας ὅμως καὶ τὴν κοινὴ ρωμαίικη παράδοση τῶν βαλκανικῶν καὶ σλαβικῶν λαῶν ὁ δικέφαλος ἀετὸς ἀπαντάται σήμερα στὰ ἐθνόσημα κι στὶς σημαῖες τῆς Ρωσίας, τῆς Σερβίας, τῆς Ἀλβανίας καὶ τοῦ Μαυροβουνίου.
Ἀνέκαθεν ὁ δικέφαλος ἀετὸς ὑπῆρξε σύμβολο ὑπέρτατης δύναμης καὶ κυριαρχίας. Κατὰ καιροὺς ἐξέφρασε τὰ αὐτοκρατορικὰ δικαιώματα τῆς Ρωμανίας τόσο στὴν Εὐρώπη ὅσο καὶ στὴν Ἀσία, ἀλλὰ καὶ τὴ διαφοροποίηση καὶ τούς συνεχεῖς ἀγῶνες τῆς Ρωμανίας τόσο μὲ τὴ Δύση ὅσο καὶ τὴν Ἀνατολὴ ἀναδεικνύοντας ἔτσι καὶ ἐκφράζοντας ζωντανὰ τὴν ἰδιοπροσωπία τοῦ γένους τῶν Ρωμηῶν.
Συχνὰ ἐπίσης θέλησε νὰ ἐκφράσει τὴ διπλὴ ἐξουσία του φέροντος τὸ ἔμβλημα τόσο δηλαδὴ τὴν πνευματικὴ ὅσο καὶ τὴν κοσμικὴ ἐξουσία. Βαθύτερα, θέλησε νὰ ἐκφράσει τὸ δισυπόστατο τῆς Θεανθρωπότητας. Τῆς νέας ὀντολογικῆς κατάστασης ποὺ ξεκίνησε ὁ Χριστός, τῆς ἐν ταυτῶ ἑνώσεως τῆς ἀνθρωπίνης καὶ θείας φύσεως.
Αὐτός, ὁ πρῶτος...
Θεάνθρωπος ἀνοίγοντας καὶ γιὰ μᾶς τὸ δρόμο τῆς Θεανθρωπίας ὡς δῶρο, ὡς χάρη. Περαιτέρω, μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου καὶ τῶν ἀλλεπάλληλων πληγῶν ποὺ ὑπέστη τὸ γένος ὁ δικέφαλος ἀετὸς ἑδραιώθηκε στὶς συνειδήσεις ὡς τὸ ἀδιαμφισβήτητο σύμβολο τῆς συνέχειας τοῦ γένους μας, τῆς διατήρησης καὶ πιστότητας τῶν παραδόσεών του, τῆς ἀγωνιστικότητας καὶ ἀποφασιστικότητάς του, ἐνῶ συνεχῶς ὑπομιμνήσκει καὶ θέτει τὸ ἀδιαπραγμάτευτο αἴτημα βιώσεως τοῦ ρωμαίικου πολιτισμοῦ στὸ τώρα.
Ἡ ἀγαπητικὴ σχέση τῶν τριῶν προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος, τῶν τριῶν ὑποστάσεων μεταξύ τους εἶναι ἕνα μέγα καὶ ἀνερμήνευτο μυστήριο. Μόνο προσεγγίσεις μποροῦν νὰ γίνουν καὶ μάλιστα ἀπὸ θεοφόρους πατέρες ποὺ ἔχουν τὰ ἐχέγγυα καὶ φυσικά, πάντα μέχρι τὰ ὅρια τῆς δικῆς τους χωρητικῆς, ὑπαρξιακῆς δυνατότητας ἀντοχῆς ὡς πρὸς τὴ θεία ἀποκάλυψη.
Ἀπὸ τὶς βασικὲς προσεγγίσεις ποὺ μᾶς ἔχουν δοθεῖ ἀπὸ τοὺς Ἁγίους Πατέρες μας ἀναφορικὰ μὲ τὶς σχέσεις τῶν προσώπων στὴν Ἁγία Τριάδα εἶναι καὶ ἡ βασικὴ θέση τῆς Ὀρθοδοξίας τοῦ «ἀσυγχήτως καὶ ἀδιαιρέτως».
Δηλαδὴ τὰ πρόσωπα στὴν Ἁγία Τριάδα εἶναι ἐν ταυτῶ ἀσύγχητα καὶ ἀδιαίρετα. Τὸ «ἀδιαιρέτως» ἐκφράζει τὴ συνεχῆ ἀγαπητικὴ ἑνότητα, τὸ ἕνα, ἐνῶ τὸ «ἀσυγχήτως» ἐκφράζει τὸ ἴδιο, τὴν ἑτερότητα καὶ τὴν ἐλευθερία τοῦ κάθε προσώπου.
Τὸ «ἀσυγχήτως καὶ ἀδιαιρέτως» παραδίδεται ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία μας σὲ ὅλους τούς ἀνθρώπους ὡς ἑρμηνευτικὸ κλειδὶ καὶ ἀνυπέρβλητο πρότυπο ὅλων τῶν σχέσεων προσώπων, ὅλων τῶν ἀνθρωπίνων σχέσεων. Από τὶς σχέσεις τῶν μελῶν μίας οἰκογένειας, ἀπὸ τὶς σχέσεις τῶν ἀγαπημένων καὶ τῶν φίλων ἕως τὶς σχέσεις τῶν κοινωνικῶν ὁμάδων ἢ ἀκόμα καὶ τῶν λαῶν. Υπάρχουμε σὲ μία ἀγαπητικὴ σχέση ὡς ἑνότητα, ἀλλὰ χωρὶς νὰ ἀφομοιωνόμαστε, διατηρώντας συνεχῶς τὴν ἰδιοπροσωπία καὶ ἐλευθερία μας. Αὐτὸ εἶναι τὸ πρότυπο τοῦ καθ’ ἠμᾶς τρόπου ζωῆς.
Καὶ αὐτὸ τὸ πρότυπο νομίζω ὅτι τὸ ἐκφράζει καὶ τὸ σχηματοποιεῖ μὲ τὸν καλύτερο τρόπο τὸ σύμβολο τοῦ δικέφαλου ἀετοῦ. Ὑπάρχει τὸ κοινὸ σῶμα, ἡ ἑνότητα, ἡ ἀγαπητικὴ σχέση ποὺ μετεξελίσσει τὰ ἄλλως διεστῶτα μέρη στὸ ὀντολογικὸ (καὶ ὄχι φανταζόμενο ἢ νοητὸ) ὑπαρξιακὸ ἕνα, ἐνῶ ἀπὸ τὴν ἄλλη ὑπάρχουν τὰ ρωμαλαία δύο πρόσωπα τῶν ἀετῶν ὡς ἐκφραστὲς τῶν προσώπων ποὺ τόλμησαν γενναίῳ τῷ τρόπῳ τὴ σχέση.
Πρόσωπα δύο, πρόσωπα διαφορετικά, πρόσωπα ἀδιαπραγμάτευτης ἑτερότητας καὶ συνεχοῦς ἐλευθερίας. Ἡ ἑνότητα καὶ ἡ ἰδιοπροσωπία ἐν ταυτῶ, σὲ μία ὁλότητα, σὲ μία νέα, καινή, ἑδραία, ὀντολογία πληρότητας, ὁλοκλήρωσης καὶ τέλους.
Μὲ τὰ κεφάλια στραμμένα σὲ διαφορετικὲς κατευθύνσεις ἔνδειξη τοῦ ἡσυχασμοῦ, ἀναστοχασμοῦ καὶ συνεχοῦς ἐσωτερικοῦ ἀγώνα γιὰ τὴ διασφάλιση καὶ πιστότητα τῆς ἀγαπητικῆς σχέσης καὶ τῆς διατήρησης τῆς ἐλευθερίας, ἀλλὰ ταυτοχρόνως καὶ ὡς ἔνδειξη συνεχοῦς διεύρυνσης, αἰώνιας κίνησης ἀπὸ δόξης εἰς δόξαν, πρόσληψης καὶ συμπερίληψης τοῦ σύμπαντος κόσμου.
