Κυριακή Τελώνου και Φαρισαίου: «ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ»

«Μὴ προσευξώμεθα φαρισαϊκῶς, ἀδελφοί· ὁ γὰρ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται, ταπεινωθῶμεν ἐναντίον τοῦ Θεοῦ, τελωνικῶς διὰ νηστείας κράζοντες· Ἱλάσθητι ἡμῖν ὁ Θεός, τοῖς ἁμαρτωλοῖς.»

(Ιδιόμελο Τριωδίου, ήχος Α΄)

Σήμερα, η Αγία μας Εκκλησία, προβάλλει, μέσα από το λόγο του Ευαγγελίου, δύο προσωπικότητες που προσεύχονται, οι οποίες είναι, εκ διαμέτρου, αντίθετες. 

Η πρώτη προσωπικότητα είναι ο Φαρισαίος. Μπήκε στο ναό και στάθηκε όρθιος, για να φαίνεται από τους υπόλοιπους και άρχισε να προσεύχεται. «ὁ Θεός, εὐχαριστῶ σοι ὅτι οὐκ εἰμὶ ὥσπερ οἱ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων, ἅρπαγες, ἄδικοι, μοιχοί, ἢ καὶ ὡς οὖτος ὁ τελώνης».

Με αυτά τα λόγια ευχαριστεί το Θεό, ότι δεν είναι σαν τους άλλους που είναι άρπαγες, μοιχοί κτλ. Όμως, η προσευχή του είναι για το «θεαθῆναι». Πράγματι, ήταν δίκαιος, νήστευε -όπως λέει παρακάτω-, έκανε ελεημοσύνες, προσευχές.

Αλλά, του έλειπε ένα βασικό συστατικό της προσευχής· δεν είχε ταπείνωση. Αντίθετα, είχε εγωισμό, έπαρση και υποκρισία. Νόμιζε· αλλά δεν ήταν ευσεβής και έλεγε τις αρετές του, ώστε ο Θεός να τον ανταμείψει για αυτές.

Αντίθετα, ο τελώνης δεν προσευχόταν για πολλή ώρα. Απεναντίας, είχε κάτι το θεϊκό· αναγνώριζε ότι ήταν τελώνης και έλεγε στο Θεό: «Ἱλάσθητί μοι, Κύριε, τῷ ἁμαρτωλῷ».

Από τις πολλές του αμαρτίες, δεν μπορούσε να σηκώσει τα μάτια του για να δει ψηλά. Γνώριζε, ότι ήταν τελώνης και τις αδικίες τις οποίες είχε κάνει. Όμως, επειδή ήταν σκυφτός λόγω των αμαρτιών του, έσκυψε και πάνω του το έλεος του Θεού, τον οποίο συγχώρησε για τις αμαρτίες του.

Είναι μία καλή ευκαιρία, να δούμε λίγο και τον εαυτό μας. Άραγε, εμείς σαν ποιον μοιάζουμε; Μάλλον, οι περισσότεροι από εμάς -και πρώτος εγώ- μοιάζουμε με τον Φαρισαίο. Κάνουμε ελεημοσύνες, νηστείες, προσευχές και στο τέλος λέμε στο Θεό: « -να, εγώ τόσα έκανα για Σένα, τώρα περιμένω να με ανταμείψεις». Έχουμε μια σχέση με το Θεό δοῦναι καὶ λαβεῖν. 

Θα σου δώσω, για να μου δώσεις μετά και σε εμένα. Και όταν, τις περισσότερες φορές δεν μας δίνεται, τα βάζουμε με το Θεό, και λέμε: «καλά, εγώ τόσα σου έκανα, και Εσύ αυτό που σου ζήτησα, δεν μου το έδωσες;». 

Επίσης, σε ένα άλλο θέμα που μοιάζουμε με τον Φαρισαίο, είναι ότι κρίνουμε τους άλλους «ἢ καὶ ὡς οὖτος ὁ τελώνης». Λέμε: «Σε ευχαριστώ Θεέ μου, που δεν είμαι σαν τους άλλους· που σε υβρίζουν, σε κατηγορούν κλπ.». Και εμείς γινόμαστε σαν αυτόν. Μας λείπει η μετάνοια και η ταπείνωση· αυτά, τα οποία έλειπαν και από τον Φαρισαίο.

Ο Θεός, θέλει από εμάς να δει την μετάνοιά μας. Δηλαδή, την αλλαγή του τρόπου ζωής μας. Την πραγματική αλλαγή και όχι μία του «θεαθῆναι».

Στην αρχή του Τριωδίου, επέλεξε, πολύ σωστά, η Εκκλησία να ξεκινάει με αυτή την παραβολή, τη συγκεκριμένη περίοδο. Προβάλλει δύο πρότυπα· την ταπείνωση και την υποκρισία.

«Υψηγορίαν φύγωμεν Φαρισαίου κακίστην, ταπείνωσιν δε μάθωμεν του Τελώνου αρίστην, ίν' υψωθώμεν βοώντες τω Θεώ συν εκείνω΄ Ιλάσθητι τοις δούλοις Σου, ο τεχθείς εκ Παρθένου, Χριστέ Σωτήρ, εκουσίως» και «Μη προσευξόμεθα φαρισαϊκώς, αδελφοί΄ ο γαρ υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται΄ ταπεινωθώμεν εναντιον του Θεού τελωνικώς δια νηστείας κράζοντες΄ Ιλάσθητι ημίν, ο Θεός τοις αμαρτωλοίς».

Σωτήριος Θεολόγου

Φοιτητής Α.Ε.Α.Θ.