Οι Κοσμικοί και ο Γάμος
Αγ. Σεραφείμ του Σαρώφ
Καθώς διαβάζει κανείς για τις σχέσεις του π. Σεραφείμ με τους κοσμικούς και τις νουθεσίες του προς αυτούς, αισθάνεται δέος, συντριβή και μερικές φορές ακόμη και κατάπληξη, βλέποντας με τι αγάπη και τρυφερότητα τους μεταχειριζόταν. Μερικές φορές μάλιστα φαίνεται σαν να προτιμούσε αυτούς από τους θρησκεύοντες.
Θεωρεί κανείς ότι οι κοσμικοί ζουν τον έγγαμο βίο, φέρνουν στον κόσμο παιδιά και ασχολούνται με τις δικές τους υποθέσεις, ορισμένοι ως γαιοκτήμονες, άλλοι στην υπηρεσία του στρατού, άλλοι με τις επιχειρήσεις , αλλά στην πλειοψηφία τους εργαζόμενοι ως αγρότες και εργάτες. Θα φαινόταν σαν να μην άξιζαν καμία ιδιαίτερη τιμή. Και όμως ο π. Σεραφείμ τους υποδεχόταν όλους χαρούμενα, χωρίς καμία σχεδόν εξαίρεση και τους αποκαλούσε με στοργικά ονόματα όπως «Πατέρα», «Μητέρα», «θησαυρέ μου», αλλά συχνότερα από όλα «χαρά μου» και σε πιο επίσημες περιστάσεις «φιλόθεε».
Ο Άγιος είχε μία παρόμοια συνομιλία και με κάποιον άλλο κοσμικό, τον Μπογκντάνωφ, λίγο πριν τον θάνατό του: « οὐ γάρ ἐστιν ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ βρῶσις καὶ πόσις, ἀλλὰ δικαιοσύνη καὶ εἰρήνη καὶ χαρὰ ἐν Πνεύματι ῾Αγίῳ» (Ρωμ. 14:17). Μόνον δεν πρέπει να επιθυμούμε τίποτε μάταιο∙ αλλά ό,τι προέρχεται από τον Θεό είναι καλό∙ Η παρθενία ένδοξος. Ακόμη και ο γάμος είναι ευλογημένος από τον Θεό: Καὶ εὐλόγησεν αὐτὰ ὁ Θεός, λέγων• αὐξάνεσθε καὶ πληθύνεσθε (Γεν. 1:22). Μόνον ο εχθρός αναστατώνει τα πάντα».
Και έτσι όλη η ενασχόλησή μας συνίσταται στην απόκτηση της χάριτος του Αγίου Πνεύματος, ή σε εκείνο, το οποίο είναι και το ίδιο, την Βασιλεία του Θεού. Και αυτή δίνεται από τον Θεό άσχετα από τις συνθήκες της ζωής μας, αλλά σύμφωνα με τις προσπάθειες που κάνουμε για να πετύχουμε τον σκοπό της χριστιανικής ζωής. Και επομένως δεν υπάρχει πραγματικά καμία ουσιαστική διαφορά μεταξύ μοναχών και λαϊκών. Η διαφορά μπορεί να είναι μόνον στον βαθμό∙ αλλά ακόμη και τότε εξαρτάται από την θέληση και τον κόπο που καταβάλλει ο καθένας…
… Ούτε οι τοίχοι, ούτε η πλούσια επίπλωση κάνουν το σπίτι. Οι εκατομμυριούχοι στα μεγαλοπρεπή τους μέγαρα μπορεί ποτέ να μην γνωρίσουν τί θα πει σπίτι. Αλλά όπου υπάρχουν καλές σχέσεις, όπου η αγάπη δένει τα μέλη της οικογένειας μεταξύ τους και με τον Θεό, εκεί πάντοτε βρίσκεται η ευτυχία. Γιατί οι καλές σχέσεις είναι παράδεισος παντού. Η μονοτονία και η δυστυχία δεν μπορούν να υπάρχουν εκεί όπου υπάρχει η αγάπη. Αλλά η φλόγα της αγάπης πρέπει να διατηρείται αναμμένη θερμά και φωτεινά με το γλυκό ξύλο της θυσίας.
Η προσευχή, η διάκριση και ιδιαίτερα η εμπειρία σοφών οδηγών, προικισμένων με διορατικότητα θα οδηγήσουν στην γνώση του Θεού και στην αποδοχή του «χαρίσματος του Θεού» από τον καθένα. Αλλά εάν είσαι ακόμη αβέβαιος ή ανυποψίαστος, πρέπει να επιλέξεις την οδό του γάμου, η οποία, ως χάρισμα του Θεού, είναι επίσης καλή κι ευλογημένη και όχι επιλήψιμη (Ο Θεός να μας φυλάξει από τέτοια βλασφημία!) και αγωνίσου σε εκείνην. Όταν όμως ο Κύριος μας στέλνει πνευματοφόρους οδηγούς , θα πρέπει να το θεωρούμε ως το έλεος του Θεού και να απευθυνόμασθε προς αυτούς σε περιπτώσεις αμφιβολίας. Γι’ αυτό πολύ άνθρωποι ζητούσαν την ευλογία του π. Σεραφείμ για να επιλέξουν την μοναχική ζωή…
…Οι Άγιοι Πατέρες, Βαρσανούφιος ο Μέγας και άλλοι, συμπεριλαμβανομένου και του συγγραφέα του «Αοράτου Πολέμου», συστήνουν την ακόλουθη οδό της λύσης των αμφιβολιών. Αφού αρνηθείς εσωτερικά το δικό σου θέλημα και τις προκαταλήψεις σου, προσευχήσου στον Θεό τρεις φορές, όπως έκανε ο Κύριος στον κήπο της Γεσθημανή, και τότε να σκεφθείς το ζήτημα ξανά μέσα στην ψυχή σου, παίρνοντας την ευθύνη επάνω σου. Μετά από αυτό δέξου την απόφαση προς την οποία κλίνει η καρδιά σου, έστω και ελαφρά.
Αλλά εκτός όλων αυτών το χάρισμα της διακρίσεως είναι ένα ιδιαίτερο δώρο του Θεού το οποίο δίνεται από το Άγιο Πνεύμα: ᾧ μὲν γὰρ διὰ τοῦ Πνεύματος δίδοται λόγος σοφίας… ἄλλῳ δὲ διακρίσεις πνευμάτων ( Α΄Κορ. 12: 8-10 ), λέει ο Απόστολος Παύλος.
Και ο Άγ. Σεραφείμ διδάσκει: «Ο Ηγούμενος, ως ποιμένας λογικών προβάτων, πρέπει να έχει το χάρισμα της διακρίσεως, για να μπορεί να δίνει οποιαδήποτε στιγμή χρήσιμες συμβουλές σε όλους όσους ζητούν την καθοδήγησή του»…
… Αλλά εκτός του ότι είναι δώρο του Θεού, η διάκριση αποκτάται, σύμφωνα με τους λόγους του Άγ. Σεραφείμ, με συνεχή «μελέτη της Αγίας Γραφής, του νόμου του Κυρίου νύχτα και ημέρα»: τέλος, υποδεικνύει μια ακόμη οδό προς αυτήν: «Εκείνος που είναι υπάκουος κάνει μεγάλη πρόοδο στην οικοδομή της ψυχής του∙ και εκτός αυτού αποκτά μέσω αυτής της υπακοής μία κατανόηση των πραγμάτων και έρχεται σε συντριβή».
Όταν υπάρχει απευθείας εντολή από άνθρωπο που έχει την εξουσία και είναι ικανός, ο π. Σεραφείμ παραγγέλει να την εκτελεί κανείς αναντίρρητα για χάρη της αγίας υπακοής…
Βεβαίως στην πραγματικότητα δεν ήταν έτσι. Έχουμε ήδη ακούσει τους λόγους του όσον αφορά την υπεροχή της παρθενίας. Αλλά εν τούτοις η αμετάβλητη καλωσύνη και βαθειά συμπάθεια του π. Σεραφείμ προς τους λαϊκούς αξίζει την έντονη προσοχή μας.
Θεωρεί κανείς ότι οι κοσμικοί ζουν τον έγγαμο βίο, φέρνουν στον κόσμο παιδιά και ασχολούνται με τις δικές τους υποθέσεις, ορισμένοι ως γαιοκτήμονες, άλλοι στην υπηρεσία του στρατού, άλλοι με τις επιχειρήσεις , αλλά στην πλειοψηφία τους εργαζόμενοι ως αγρότες και εργάτες. Θα φαινόταν σαν να μην άξιζαν καμία ιδιαίτερη τιμή. Και όμως ο π. Σεραφείμ τους υποδεχόταν όλους χαρούμενα, χωρίς καμία σχεδόν εξαίρεση και τους αποκαλούσε με στοργικά ονόματα όπως «Πατέρα», «Μητέρα», «θησαυρέ μου», αλλά συχνότερα από όλα «χαρά μου» και σε πιο επίσημες περιστάσεις «φιλόθεε».
Και σε όλα τούτα ενεργούσε χωρίς διάκριση αξιώματος. Όχι σπάνια, έκανε μετάνοια μέχρι το έδαφος μπροστά στους επισκέπτες του∙ περισσότερο από μία φορά φίλησε τα χέρια όχι μόνο ανθρώπων που βρίσκονταν σε ιερατικές βαθμίδες αλλά επίσης και απλών κοσμικών. Και δεχόταν με αυτόν τον τρόπο όχι μόνο ευλαβείς ανθρώπους αλλά και αμαρτωλούς. Και μόνον σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις έδειχνε δίκαιη οργή. Αυτό συνέβαινε, όταν έβλεπε την υποκρισία, την υπερηφάνεια, ή το κακό και τη δόλια απάτη…
… Πώς μπορούμε να εξηγήσουμε αυτήν την σχέση ενός ερημίτη, ενός έγκλειστου, ενός μοναχού ο οποίος ήταν νεκρός για τον κόσμο, με εκείνους που ζούσαν στον κόσμο;
… Πώς μπορούμε να εξηγήσουμε αυτήν την σχέση ενός ερημίτη, ενός έγκλειστου, ενός μοναχού ο οποίος ήταν νεκρός για τον κόσμο, με εκείνους που ζούσαν στον κόσμο;
Ο π. Σεραφείμ έδωσε ο ίδιος πάνω από μία φορά απάντηση σε αυτήν την ερώτηση, στην διδασκαλία του, ή μάλλον σε αυτήν που είναι η συνήθης χριστιανική διδασκαλία σχετικά με την ουσία του Χριστιανισμού ήτοι την απόκτηση της χάριτος του Αγίου Πνεύματος. Και αυτή η απόκτηση είναι όχι μόνον δυνατή, αλλά μάλιστα υποχρεωτική για όλους αδιακρίτως.
Στην θαυμάσια συνομιλία του επάνω σε αυτό το θέμα ο Άγιος είπε στον Μοτοβίλωφ: «Το γεγονός, ότι εγώ είμαι μοναχός και εσύ είσαι ένας κοσμικός είναι εντελώς εκτός θέματος.
Εκείνο που ζητά ο Θεός είναι αληθινή πίστη σε Αυτόν και στον μονογενή Του Υιό. Ως ανταπόδοση αυτής της πίστης η χάρη του Αγίου Πνεύματος χορηγείται πλούσια εκ των άνω.
Ο Κύριος ζητά μία καρδιά που να πλημμυρίζει από αγάπη για τον Θεό και τον πλησίον μας∙ αυτός είναι ο θρόνος πάνω στον οποίο αγαπά να κάθεται και στον οποίο εμφανίζεται με το πλήρωμα της ουράνιας δόξας Του. “Υιέ μου, δός Μοι σὴν καρδίαν» (Παροιμ. 23:26 ) , λέει “καὶ ταῦτα πάντα προστεθήσεταί σοι”, γιατί στην ανθρώπινη καρδιά μπορεί να χωρέσει η Βασιλεία του Θεού... Ο Κύριος ακούει εξίσου έναν μοναχό και έναν απλό κοσμικό χριστιανό, με την προϋπόθεση ότι και οι δύο είναι ορθόδοξοι και αγαπούν και οι δύο τον θεό από το βάθος της ψυχής τους και έχουν και οι δύο πίστη σε Αυτόν, έστω ακόμη και σαν κόκκο σινάπεως (Λουκ. 17:6)∙ και θα μετακινήσουν και οι δύο όρη» (Μαρκ. 11:23).
Ο Άγιος είχε μία παρόμοια συνομιλία και με κάποιον άλλο κοσμικό, τον Μπογκντάνωφ, λίγο πριν τον θάνατό του: « οὐ γάρ ἐστιν ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ βρῶσις καὶ πόσις, ἀλλὰ δικαιοσύνη καὶ εἰρήνη καὶ χαρὰ ἐν Πνεύματι ῾Αγίῳ» (Ρωμ. 14:17). Μόνον δεν πρέπει να επιθυμούμε τίποτε μάταιο∙ αλλά ό,τι προέρχεται από τον Θεό είναι καλό∙ Η παρθενία ένδοξος. Ακόμη και ο γάμος είναι ευλογημένος από τον Θεό: Καὶ εὐλόγησεν αὐτὰ ὁ Θεός, λέγων• αὐξάνεσθε καὶ πληθύνεσθε (Γεν. 1:22). Μόνον ο εχθρός αναστατώνει τα πάντα».
Και έτσι όλη η ενασχόλησή μας συνίσταται στην απόκτηση της χάριτος του Αγίου Πνεύματος, ή σε εκείνο, το οποίο είναι και το ίδιο, την Βασιλεία του Θεού. Και αυτή δίνεται από τον Θεό άσχετα από τις συνθήκες της ζωής μας, αλλά σύμφωνα με τις προσπάθειες που κάνουμε για να πετύχουμε τον σκοπό της χριστιανικής ζωής. Και επομένως δεν υπάρχει πραγματικά καμία ουσιαστική διαφορά μεταξύ μοναχών και λαϊκών. Η διαφορά μπορεί να είναι μόνον στον βαθμό∙ αλλά ακόμη και τότε εξαρτάται από την θέληση και τον κόπο που καταβάλλει ο καθένας…
… Ούτε οι τοίχοι, ούτε η πλούσια επίπλωση κάνουν το σπίτι. Οι εκατομμυριούχοι στα μεγαλοπρεπή τους μέγαρα μπορεί ποτέ να μην γνωρίσουν τί θα πει σπίτι. Αλλά όπου υπάρχουν καλές σχέσεις, όπου η αγάπη δένει τα μέλη της οικογένειας μεταξύ τους και με τον Θεό, εκεί πάντοτε βρίσκεται η ευτυχία. Γιατί οι καλές σχέσεις είναι παράδεισος παντού. Η μονοτονία και η δυστυχία δεν μπορούν να υπάρχουν εκεί όπου υπάρχει η αγάπη. Αλλά η φλόγα της αγάπης πρέπει να διατηρείται αναμμένη θερμά και φωτεινά με το γλυκό ξύλο της θυσίας.
Διδάσκοντάς μας να διαγράψουμε το εγώ από την ζωή μας, ο Κύριός μας μας λέει το μυστικό της ευτυχίας, αυτό που οι Άγιοι αποκαλούν την έκσταση της αυταπάρνησης. Γιατί η θεϊκή αγάπη είναι πάντοτε ταπεινή, αναζητά να δίνει παρά να δέχεται, να υπηρετεί μάλλον, παρά να υπηρετείται, να αγαπά μάλλον παρά να αγαπάται και θυσιάζει οτιδήποτε για τον Αγαπημένο. Μόνον τότε η αγάπη γίνεται καθαρή και άγια φωτιά στην καρδιά και όχι ξέσπασμα σαρκικής επιθυμίας.
Ο χριστιανικός γάμος είναι έργο ζωής. Είναι εύκολος μόνον σε ιδανικές περιπτώσεις. Η πιστότητα μέχρι τέλους, δίδασκε ο Άγ. Σεραφείμ είναι βασική για την ευτυχία. Αν οι Χριστιανοί ανακαλύψουν ότι δεν μπορούν να ζουν μαζί, συνεχίζουν να ζουν μαζί για την οικογένειά τους, για τα παιδιά τους, για την Εκκλησία και για τον Θεό. Αυτό μπορεί να σημαίνει μεγάλο μαρτύριο, αλλά αυτός ο έγγαμος τρόπος ζωής είναι ο δρόμος για τον αυριανό. Γιατί μόνον εκείνοι που σηκώνουν τον σταυρό μπορούν να ακολουθήσουν τον Χριστό.
Η προσευχή, η διάκριση και ιδιαίτερα η εμπειρία σοφών οδηγών, προικισμένων με διορατικότητα θα οδηγήσουν στην γνώση του Θεού και στην αποδοχή του «χαρίσματος του Θεού» από τον καθένα. Αλλά εάν είσαι ακόμη αβέβαιος ή ανυποψίαστος, πρέπει να επιλέξεις την οδό του γάμου, η οποία, ως χάρισμα του Θεού, είναι επίσης καλή κι ευλογημένη και όχι επιλήψιμη (Ο Θεός να μας φυλάξει από τέτοια βλασφημία!) και αγωνίσου σε εκείνην. Όταν όμως ο Κύριος μας στέλνει πνευματοφόρους οδηγούς , θα πρέπει να το θεωρούμε ως το έλεος του Θεού και να απευθυνόμασθε προς αυτούς σε περιπτώσεις αμφιβολίας. Γι’ αυτό πολύ άνθρωποι ζητούσαν την ευλογία του π. Σεραφείμ για να επιλέξουν την μοναχική ζωή…
…Οι Άγιοι Πατέρες, Βαρσανούφιος ο Μέγας και άλλοι, συμπεριλαμβανομένου και του συγγραφέα του «Αοράτου Πολέμου», συστήνουν την ακόλουθη οδό της λύσης των αμφιβολιών. Αφού αρνηθείς εσωτερικά το δικό σου θέλημα και τις προκαταλήψεις σου, προσευχήσου στον Θεό τρεις φορές, όπως έκανε ο Κύριος στον κήπο της Γεσθημανή, και τότε να σκεφθείς το ζήτημα ξανά μέσα στην ψυχή σου, παίρνοντας την ευθύνη επάνω σου. Μετά από αυτό δέξου την απόφαση προς την οποία κλίνει η καρδιά σου, έστω και ελαφρά.
Αλλά εκτός όλων αυτών το χάρισμα της διακρίσεως είναι ένα ιδιαίτερο δώρο του Θεού το οποίο δίνεται από το Άγιο Πνεύμα: ᾧ μὲν γὰρ διὰ τοῦ Πνεύματος δίδοται λόγος σοφίας… ἄλλῳ δὲ διακρίσεις πνευμάτων ( Α΄Κορ. 12: 8-10 ), λέει ο Απόστολος Παύλος.
Και ο Άγ. Σεραφείμ διδάσκει: «Ο Ηγούμενος, ως ποιμένας λογικών προβάτων, πρέπει να έχει το χάρισμα της διακρίσεως, για να μπορεί να δίνει οποιαδήποτε στιγμή χρήσιμες συμβουλές σε όλους όσους ζητούν την καθοδήγησή του»…
… Αλλά εκτός του ότι είναι δώρο του Θεού, η διάκριση αποκτάται, σύμφωνα με τους λόγους του Άγ. Σεραφείμ, με συνεχή «μελέτη της Αγίας Γραφής, του νόμου του Κυρίου νύχτα και ημέρα»: τέλος, υποδεικνύει μια ακόμη οδό προς αυτήν: «Εκείνος που είναι υπάκουος κάνει μεγάλη πρόοδο στην οικοδομή της ψυχής του∙ και εκτός αυτού αποκτά μέσω αυτής της υπακοής μία κατανόηση των πραγμάτων και έρχεται σε συντριβή».
Όταν υπάρχει απευθείας εντολή από άνθρωπο που έχει την εξουσία και είναι ικανός, ο π. Σεραφείμ παραγγέλει να την εκτελεί κανείς αναντίρρητα για χάρη της αγίας υπακοής…
Από το βιβλίο: «Ο Άγιος Σεραφείμ του Σαρώφ
Πνευματική Βιογραφία»
Αρχιμανδρίτου π. Λάζαρου Μουρ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΘΩΣ
