Τι σημαίνει ψυχοσάββατο;
Η Εκκλησία μας στρέφεται με ιερή συγκίνησι στους τάφους και θυμάται τους νεκρούς. Ποιους νεκρούς; Οι νεκροί είνε πολλοί. Οι νεκροί, που είνε θαμμένοι εδώ στα κοιμητήρια είνε πιο πολλοί από τους ζωντανούς που βρίσκονται στην πόλι.
Έχουμε δύο πόλεις· η μία αποτελείται από τους ζώντας, και η άλλη από τους κεκοιμημένους. Η μικρή πόλις που αποτελείται από τους ζώντας πόσοι είμαστε; Μερικές χιλιάδες; Είμαστε μειοψηφία. Η μεγάλη πόλις, η απέραντη πόλις, είνε το νεκροταφείο. Πάνω από ένα εκατομμύριο είνε θαμμένοι εκεί μέσα. Εμείς είμαστε η μειοψηφία, αυτοί είνε πλειοψηφία.
Αυτούς λοιπόν τους νεκρούς, που καθένας κατά διαφορετικό τρόπο απήλθαν από τον κόσμο τούτο, μνημονεύει σήμερα η Εκκλησία. Άλλοι από αυτούς πέθαναν νήπια –και αυτά είνε τα μακάρια πνεύματα–, άλλοι πέθαναν γέροντες ασπρομάλληδες. Άλλοι πέθαναν μέσα στο σπίτι, και άλλοι έξω στους δρόμους η στα βουνά. Άλλοι πέθαναν στην ξηρά, άλλοι στη θάλασσα. Άλλοι πέθαναν με φυσικό θάνατο, άλλοι από διάφορα δυστυχήματα η τους έφαγαν τα θηρία της ερήμου.
Όλους αυτούς τους θυμάται σήμερα η Εκκλησία. Θυμάται όμως και κάποιους άλλους........
Τώρα λησμονούν και τους νεκρούς!
Αν πάτε στην Ιαπωνία, θα δήτε ότι τιμούν πολύ τους νεκρούς. Τα νεκροταφεία τους είνε περιβόλια, άλση ωραιότατα. Και όταν βαπτίζωνται η όταν στεφανώνωνται, τις σπουδαιότερες δηλαδή στιγμές της ζωής τους, οι Γιαπωνέζοι πηγαίνουν στα νεκροταφεία και προσεύχονται στους τάφους των νεκρών.
Εμείς…· θα έλεγα μια σκληρή λέξι, αλλά δεν την λέω. Κτηνώδης είνε η κατάστασις. Γίναμε αγριώτεροι από όλους. Λησμονήσαμε τους νεκρούς. Χορτάριασαν τα μνήματα. Απαίσια είνε η όψι των νεκροταφείων μας –πλην ελαχίστων–, ούτε ένα μπουκέτο λουλούδια δεν τους πάμε. Παίρνει το παιδί η το εγγόνι την περιουσία εκείνων, που κοπίασαν για να ζη αυτός τώρα ευτυχής, και δεν τους ανάβει ένα κερί. Υπάρχουν πολλοί κεκοιμημένοι που τους έχουν λησμονήσει οι πάντες.
Αλλ᾿ εδώ είνε το μεγαλείο της Εκκλησίας. Εάν όλος ο κόσμος τους λησμονή, δεν τους λησμονεί όμως η μάνα· ναί, η μάνα. Ποια είνε η μάνα, ειδικώς σ᾿ εμάς τους Έλληνες; Εάν για άλλους λαούς των Βαλκανίων, τους Σέρβους και τους Ρουμάνους και τους Βουλγάρους και τους Ρώσους που είνε κι αυτοί ορθόδοξοι, εάν γι᾿ αυτούς η Εκκλησία είνε μια φορά μάνα, για εμάς τους Έλληνες είνε χίλιες φορές μάνα, η «γλυκειά μάνα» μας, όπως έλεγε ο Κρυστάλλης.
Αυτή η μάνα λοιπόν δεν λησμονεί τα παιδιά της. Αν σε λησμονήση ο άντρας, σε λησμονήση η γυναίκα, σε λησμονήση το παιδί σου, η Εκκλησία δεν σε λησμονεί. Τέτοια αγία ημέρα αναπέμπει δέησι υπέρ όλων των νεκρών, και ιδίως των νεκρών εκείνων τους οποίους λησμόνησαν οι συγγενείς τους και δεν τελούν μνημόσυνα γι᾽ αυτούς. Υπέρ όλων αυτών τελεί σήμερα το μνημόσυνο.
