«Δέν εἶναι δυνατόν ν᾿ ἀποδειχθεῖ μέ ἄλλο τρόπο υἱός Θεοῦ καί θεός κατά χάρη ὁ ἄνθρωπος, ἄν δέν γεννηθεῖ προηγουμένως μέ τήν προαίρεσή του ἀπό τό Πνεῦμα, ἐπειδή ὑπάρχει σ᾿ αὐτόν ἡ δύναμη νά κινεῖται μόνος του καί ἀνεξάρτητος»
93. Τήν τέλεια πράξη τῆς ἀρετῆς τήν προξενεῖ ἡ ὀρθή πίστη καί ὁ ἀνόθευτος φόβος τοῦ Θεοῦ. Τήν χωρίς πλάνες φυσική θεωρία κατά τήν πνευματική ἀνάβαση, ἡ βέβαιη ἐλπίδα καί ἡ ὑγιής σύνεση. Καί τή θέωση κατά τήν ἀνάληψή μας στό Θεό, τήν προξενεῖ ἡ τέλεια ἀγάπη καί ὁ νοῦς πού λόγω τῆς ὑπεροχικῆς του θέσεως ἔγινε θεληματικά τυφλός γιά ὅλα τά ὄντα.
95. Ὅ,τι εἶναι ὁ αἰθέρας, δηλαδή τό πύρινο στοιχεῖο, στόν αἰσθητό κόσμο, τοῦτο στόν κόσμο τῆς διάνοιας εἶναι ἡ φρόνηση, ὡς ἕξη ἱκανή νά φωτίζει, νά ἀποκαλύπτει τούς πνευματικούς λόγους τούς ἰδιαίτερους σέ καθένα ἀπό τά ὄντα, φανερώνοντας χωρίς πλάνη μέσω αὐτῶν τήν Αἰτία πού ὑπάρχει σέ ὅλα, καί νά ἑλκύει τήν ἐπιθυμία τῆς ψυχῆς πρός τό Θεό.
Καί ὅ,τι στόν αἰσθητό κόσμο εἶναι ὁ ἀέρας, τοῦτο στόν κόσμο τῆς διάνοιας εἶναι ἡ ἀνδρεία, ὡς ἕξη ἱκανή νά κινεῖ, νά συνέχει καί νά δραστηριοποιεῖ τήν ἔμφυτη πνευματική ζωή, καί νά τονώνει τήν ἀεικινησία τῆς ψυχῆς πρός τό Θεό.
Καί ὅ,τι στόν αἰσθητό κόσμο εἶναι τό νερό, αὐτό στόν κόσμο τῆς διάνοιας εἶναι ἡ σωφροσύνη, ὡς ἕξη πού προξενεῖ τή ζωτική γονιμότητα τοῦ πνεύματος καί γεννᾶ τήν ἀέναη ἐρωτηκή γοητεῖα τῆς ἐπιθυμίας ἀπό τό Θεό. Καί ὅ,τι στόν αἰσθητό κόσμο εἶναι ἡ γῆ, αὐτό στόν κόσμο τῆς διάνοιας εἶναι ἡ δικαιοσύνη, ὡς ἕξη πού γεννᾶ ὅλους τούς λόγους τῶν ὄντων σύμφωνα μέ τό εἶδος τους καί ἀπονέμει μέ ἰσότητα στό καθένα τά πνευματικά δῶρα τῆς ζωῆς, καί πού εἶναι ἡ ἀμετάκλητη στερέωση τῆς τοποθετήσεώς της στό καλό.
97. Δέν εἶναι δυνατόν ν᾿ ἀποδειχθεῖ μέ ἄλλο τρόπο υἱός Θεοῦ καί θεός κατά χάρη ὁ ἄνθρωπος, ἄν δέν γεννηθεῖ προηγουμένως μέ τήν προαίρεσή του ἀπό τό Πνεῦμα, ἐπειδή ὑπάρχει σ᾿ αὐτόν ἡ δύναμη νά κινεῖται μόνος του καί ἀνεξάρτητος. Τήν θεοποιό καί θεία καί ἄυλη αὐτή γέννηση, ὁ πρῶτος ἄνθρωπος τήν παραμέλησε, ἐπειδή προτίμησε ἀπό τά νοητά ἀγαθά πού ἦταν ἀκόμη ἀφανέρωτα, τό εὐχάριστο στήν αἴσθηση καί φανερό· γι᾿ αὐτό καί εὔλογα καταδικάστηκε νά ἔχει σωματικό τρόπο γεννήσεως πού δέν τόν διαλέγει ὁ ἴδιος, ὑλικό καί φθαρτό.
100. Ὁ Θεός, ὁ Ὁποῖος ἔδωσε μέ σοφία ὕπαρξη στή φύση καί ἔβαλε μέσα στίς δυνατότητες τῶν λογικῶν οὐσιῶν μυστικά τή γνώση Του, ἔβαλε καί σ᾿ ἐμᾶς τούς ἀνθρώπους ὡς μεγαλόδωρος Κύριος, φυσικό τόν πόθο καί τόν ἔρωτα πρός Αὐτόν, συμπλέκοντας μαζί καί τή δύναμη τοῦ λογικοῦ. Ἔτσι θά μπορέσομε νά μάθομε εὔκολα τούς τρόπους τῆς ἐκπληρώσεως αὐτοῦ τοῦ πόθου καί νά μήν ἀποτύχουμε ἀπό σφάλμα μας σ᾿ ἐκεῖνο πού ἀγωνιζόμαστε νά ἐπιτύχομε.
Καθώς κινούμαστε λοιπόν σύμφωνα μ᾿ αὐτόν τόν πόθο, παρακινούμαστε νά ἀναζητοῦμε σχετικά μέ [τήν ἴδια τήν ἀλήθεια, ὅπως καί μέ τή σοφία καί] τή φροντίδα [πού εἶναι φανερές σ᾿ ὅλα μέ εὐταξία], ἐπιθυμώντας νά ἐπιτύχομε μ᾿ αὐτά Ἐκεῖνον πού γιά χάρη Του λάβαμε τόν πόθο αὐτό.
"ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ" τῶν ἱερῶν Νηπτικῶν
Τόμος β΄ (σελ. 249-251)
Ἐκδόσεις: "Τό Περιβόλι τῆς Παναγίας"
Ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής
