Κυριακάτικο Κήρυγμα (Τελώνου & Φαρισαίου)
(ΛΟΥΚ. ΙΗ΄, 10-14)
Σήμερα, ἀγαπητοὶ ἀδελφοί, ἀνοίγει τὸ Τριώδιο. Τί σημαίνει Τριώδιο; Τριώδιο, θὰ πῆ κάποιος ποὺ δὲν συχνάζει στὴν ἐκκλησία, εἶναι μιὰ περίοδος ποὺ ὁ ἄνθρωπος ξεσκάει. Χοροὶ, τραγούδια, ξεφαντώματα, καρναβάλια· αὐτὸ σημαίνει Τριώδιο. Αὐτὸ ὅμως δὲν εἶναι τὸ Τριώδιο τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς Ἐκκλησίας του· αὐτὸ εἶναι τὸ τριώδιο τοῦ διαβόλου, τὸ ἀντι-Τριώδιο.
Τί εἶναι λοιπὸν Τριώδιο; Τριώδιο εἶναι μία ἁγία περίοδος 70 ἡμερῶν. Μία περίοδος ποὺ ἡ ἁγία Ἐκκλησία μας, τὸ μεγάλο αὐτὸ σχολεῖο τοῦ Θεοῦ, προσπαθεῖ νὰ προετοιμάση τοὺς μαθητάς της γιὰ νὰ ἑορτάσουν κατάλληλα τὰ ἄχραντα Πάθη καὶ τὴν ἔνδοξη Ἀνάστασι τοῦ Χριστοῦ μας. Καὶ ὅπως στὸ δημόσιο σχολεῖο οἱ μαθηταὶ στὶς πρῶτες τάξεις δὲν μαθαίνουν ἀνώτερα μαθηματικὰ καὶ δὲν διαβάζουν Ὅμηρο ἢ Πλάτωνα καὶ ἄλλους ἀττικοὺς συγγραφεῖς, ἀλλὰ μαθαίνουν πρῶτα τὰ εὔκολα, τὸ ἀλφαβητάριο, καὶ σιγὰ - σιγὰ προχωροῦν στὰ δύσκολα, ἔτσι καὶ οἱ μαθηταὶ τοῦ Χριστοῦ· οἱ Χριστιανοὶ τὴν περίοδο τοῦ Τριωδίου σιγὰ - σιγὰ μυοῦνται στὸ μεγάλο μυστήριο τοῦ Πάθους καὶ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Εἴπαμε, ὅτι Τριώδιο εἶναι μία ἁγία περίοδος 70 ἡμερῶν, ὅτι ἡ Ἐκκλησία μας εἶναι ἕνα μεγάλο σχολεῖο, καὶ ὅτι ὅλοι μας εἴμαστε μαθηταί. Σὰν σχολεῖο ἡ Ἐκκλησία μας ἔχει 30 περίπου βιβλία. Τὸ ὡραιότερο βιβλίο, τὸ πνευματικώτερο βιβλίο, εἶναι τὸ Τριώδιο. Βιβλίο λοιπὸν τὸ Τριώδιο. Καὶ τί περιέχει τὸ βιβλίο αὐτό; Περιέχει ἐρωτικὰ τραγούδια, τραγούδια ὅμως ποὺ δὲν ὑμνοῦν τοὺς κοσμικοὺς ἔρωτες ἀλλὰ τὸν θεῖο ἔρωτα. Ὁ Χριστός, ὁ θεῖος ἔρωτας, στὶς τελευταῖες σελίδες τοῦ Τριωδίου βλέπουμε νὰ πάσχη ὡς ὁ χειρότερος κακοῦργος, ὑψωμένος ἐπάνω στὸ Σταυρό. «Σήμερον κρεμᾶται ἐπὶ ξύλου…», θὰ ἀκούσωμε τὴ Μεγάλη Πέμπτη τὸ βράδυ. Τότε τὰ μάτια μας θὰ ὑγρανθοῦν βλέποντας τὸν «οὐρανοῦ καὶ γῆς ποιητὴν ἐπὶ Σταυροῦ κρεμάμενον».
Τὸ Τριώδιο λοιπὸν εἶναι καὶ βιβλίο. Καὶ σὰν βιβλίο διαιρεῖται σὲ τρία μέρη. Τὸ πρῶτο μέρος, ποὺ λέγεται καὶ εἴσοδος στὸ Τριώδιο, ἀποτελεῖται ἀπὸ τρεῖς ἑβδομάδες καὶ ἔχει τέσσερις Κυριακές· εἶναι τρόπον τινὰ ἡ εἰσαγωγὴ τοῦ Βιβλίου. Τὸ δεύτερο μέρος ἀποτελεῖται ἀπὸ ἕξι ἑβδομάδες καὶ ἔχει πέντε Κυριακὲς καὶ λέγεται Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Καὶ τὸ τρίτο μέρος εἶναι ἡ Μεγάλη Ἑβδομάδα ποὺ ἀρχίζει μὲ τὴν Κυριακὴ τῶν Βαΐων καὶ τελειώνει τὸ Μέγα Σάββατο. Δεῦτε προσκυνήσωμεν, προσκλαύσωμεν καὶ προσπέσωμεν τῷ ὑπὲρ ἡμῶν παθόντι καὶ ταφέντι Χριστῷ τῷ Θεῷ.
Ἡ πρώτη Κυριακὴ τοῦ Τριωδίου, ἡ Κυριακὴ τοῦ Τελώνου καὶ τοῦ Φαρισαίου, ἔχει ὡς θέμα τὴν προσευχή. Ἡ σύγκρισις τῆς προσευχῆς τοῦ Φαρισαίου μὲ τὴν προσευχὴ τοῦ Τελώνου μᾶς δείχνει ποιά ἀπὸ τὶς δύο φτάνει στὰ αὐτιὰ τοῦ Θεοῦ.
Ἡ δεύτερη Κυριακή, ἡ Κυριακὴ τοῦ Ἀσώτου υἱοῦ, μᾶς δείχνει τὸν δρόμο τῆς ἐπιστροφῆς στὸ σπίτι τοῦ Πατέρα, δηλαδὴ τὴν μετάνοια.
Ἡ τρίτη Κυριακή, ἡ Κυριακὴ τῶν Ἀπόκρεω, μᾶς ὑπενθυμίζει τὴν μέλλουσα κρίσι, τὸ παγκόσμιο δικαστήριο ποὺ θὰ στήση Χριστός, ὁ δίκαιος Κριτής, γιὰ νὰ ἀποδώση ἀμερόληπτα στὸν καθένα μας ὅ,τι τοῦ ἀνήκει, τὸν παράδεισο ἢ τὴν κόλασι.
Ἡ τετάρτη Κυριακή, ἡ Κυριακὴ τῆς Τυρινῆς, μᾶς ὑπενθυμίζει τὴν ἔξωσι τῶν πρωτοπλάστων (τοῦ Ἀδὰμ καὶ τῆς Εὔας) ἀπὸ τὸν παράδεισο, καὶ γεννᾶ στὶς ψυχές μας τὸν πόνο γιὰ τὴν ἐξορία, τὴν κατάνυξι, τὸν πόθο τῆς ἀπολαύσεως τοῦ Παραδείσου.
Αὐτὰ εἶναι τὰ μηνύματα τῶν τεσσάρων εἰσαγωγικῶν Κυριακῶν τοῦ Τριωδίου· ἡ προσευχή, ἡ μετάνοια, ἡ μέλλουσα κρίσι, καὶ ὁ ἀπωλεσθεὶς παράδεισος.
Σήμερα διαβάστηκε τὸ εὐαγγέλιο τῆς παραβολῆς τοῦ Τελώνου καὶ τοῦ Φαρισαίου. «Δύο ἄνθρωποι ἀνέβηκαν στὸ ναὸ νὰ προσευχηθοῦν, ὁ ἕνας Φαρισαῖος καὶ ὁ ἄλλος τελώνης. Ὁ Φαρισαῖος στάθηκε μόνος καὶ ἔκανε αὐτὴ τὴν προσευχή· “Θεέ, σ᾽ εὐχαριστῶ, διότι δὲν εἶμαι ὅπως οἱ ὑπόλοιποι ἄνθρωποι, ποὺ εἶναι κλέφτες, ἄδικοι, μοιχοί, ἢ καὶ ὅπως τοῦτος ὁ τελώνης. Νηστεύω δύο φορὲς τὴν ἑβδομάδα, δίνω τὸ ἕνα δέκατο ἀπ᾽ ὅλα ὅσα κατέχω”. Καὶ ὁ τελώνης στάθηκε μακριὰ (πολὺ πίσω) καὶ δὲν τολμοῦσε οὔτε τὰ μάτια του νὰ σηκώση στὸν οὐρανό, ἀλλὰ κτυποῦσε τὸ στῆθος του λέγοντας· “Θεέ μου, σπλαχνίσου με καὶ συγχώρησέ με τὸν ἁμαρτωλό”. Σᾶς βεβαιώνω· κατέβηκε αὐτὸς δικαιωμένος στὸ σπίτι του καὶ ὄχι ἐκεῖνος. Διότι καθένας ποὺ ὑψώνει τὸν ἑαυτό του θὰ ταπεινωθῇ, ἐνῶ ἐκεῖνος ποὺ ταπεινώνει τὸν ἑαυτό του θὰ ὑψωθῆ» (Λουκ. ιη΄ 10-14).
Γιὰ τὴν προσευχὴ μᾶς μιλάει τὸ εὐαγγέλιο. Ἡ προσευχὴ εἶναι κάτι πολὺ ἀναγκαῖο στὴ ζωή μας. Εἶναι ἡ ἀναπνοὴ τῆς ψυχῆς μας. Ὅπως τὸ σῶμα χωρὶς ἀναπνοὴ πεθαίνει, ἔτσι καὶ ἡ ψυχὴ χωρὶς προσευχὴ πεθαίνει.
Προσεύχονται οἱ ἄνθρωποι, προσεύχονται οἱ ἄγγελοι, προσεύχονται τὰ πουλιά, προσεύχονται ὁ ἥλιος καὶ ἡ σελήνη, ὅλη ἡ κτίσις προσεύχεται. Ἂς ἑνώσουμε καὶ ἐμεῖς τὴν προσευχή μας μὲ ὅλη τὴν κτίσι.
Ἐγὼ προσεύχομαι, θὰ πῆ κάποιος, ἀλλὰ ὁ Θεὸς περιφρονεῖ τὴν προσευχή μου, δὲν τὴν ἀκούει. Ὄχι, αὐτὸ μὴν τὸ ξαναπῆς. Ὁ Θεὸς ἀκούει τὶς προσευχὲς ὅλων μας καὶ ἀπαντᾶ στὶς προσευχὲς ἐκείνων ποὺ προσεύχονται σωστά. Ποιά ὅμως εἶναι τὰ γνωρίσματα τῆς σωστῆς προσευχῆς;
Πρῶτον· προσεύχομαι μὲ πίστι. Μὲ τὴν ἀκλόνητη πίστι ὅτι τὴν ὥρα ἐκείνη μιλῶ μὲ τὸ Θεὸ καὶ ὁ Θεὸς μὲ ἀκούει. Ἂν ἔχω ἔστω καὶ μιὰ μικρὴ ἀμφιβολία, ἡ προσευχή μου ἀχρηστεύεται. Πιστεύω λοιπόν, ὄχι ἑκατὸ τοῖς ἑκατὸ ἀλλὰ ἑκατὸν ἕνα τοῖς ἑκατό, ὅτι ὁ Θεὸς θὰ μοῦ δώση αὐτὸ ποὺ τοῦ ζητῶ, ἐὰν βέβαιο εἶναι γιὰ τὸ καλό μου, γιὰ τὸ πνευματικὸ συμφέρον μου. Αὐτὴ ἡ προσευχὴ κάνει θαύματα, θεραπεύει ἀκόμη καὶ καρκίνους.
Δεύτερον· προσεύχομαι μὲ ἀγάπη. Τὴν ὥρα τῆς προσευχῆς ἡ καρδιὰ γίνεται πέλαγος - ὠκεανὸς ἀγάπης. Ἐὰν τὴν ὥρα ἐκείνη ὑπάρχη στὴν καρδιὰ ἔστω καὶ ἐλάχιστο μῖσος, αὐτὸ ἐμποδίζει τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ νὰ ἔλθη κοντά μας. Μᾶς ἐμποδίζει νὰ ἀπολαύσουμε τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ.
Τρίτον· προσεύχομαι μὲ ταπείνωσι. Αὐτὸ βλέπουμε στὸ σημερινὸ εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα. Εἴδατε πῶς μπῆκε ὁ Φαρισαῖος καὶ πῶς στάθηκε στὸ ναό; Σὰν νὰ ἤτανε ποιός ξέρει ποιός. Καὶ τί εἶπε· Μὲ βλέπετε; ἐγὼ εἶμαι ὁ καλύτερος ἄνθρωπος.., ὄχι κανένας παλιάνθρωπος, ὅπως αὐτὸς ἐδῶ ὁ Τελώνης.
Κοιτάξτε τώρα καὶ τὸν ἄλλο, τὸν ἁμαρτωλὸ τελώνη. Καθὼς μπαίνει στὸ ναό, πάει καὶ κρύβεται σὲ μιὰ γωνιά, ἀθέατος. Τὰ μάτια του κάτω. Νομίζει πὼς ἡ γῆ θ᾽ ἀνοίξη νὰ τὸν καταπιῆ. Δὲν κατακρίνει κανένα. Αἰσθάνεται τὴ δική του ἁμαρτωλότητα, νιώθει τὴ δική του ἐνοχή. Γι᾽ αὐτὸ ὁ Κύριος τὸν δικαιώνει καὶ τὸν ἐλεεῖ.
Μὲ τέτοια λοιπὸν ταπείνωσι νὰ προσευχώμαστε καὶ ἐμεῖς. Νὰ μὴ νομίζουμε πὼς εἴμαστε σπουδαῖοι. Δὲν εἴμαστε τίποτε, εἴμαστε ἕνα μηδέν. Καὶ ὅπως ὁ τελώνης ἂς γονατίσουμε καὶ ἂς ποῦμε· «Ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ» (Λουκ. ιη΄13).
Καλὸ καὶ εὐλογημένο τὸ ἅγιο Τριώδιο, ἀδελφοί· ἀμήν.
Τί εἶναι λοιπὸν Τριώδιο; Τριώδιο εἶναι μία ἁγία περίοδος 70 ἡμερῶν. Μία περίοδος ποὺ ἡ ἁγία Ἐκκλησία μας, τὸ μεγάλο αὐτὸ σχολεῖο τοῦ Θεοῦ, προσπαθεῖ νὰ προετοιμάση τοὺς μαθητάς της γιὰ νὰ ἑορτάσουν κατάλληλα τὰ ἄχραντα Πάθη καὶ τὴν ἔνδοξη Ἀνάστασι τοῦ Χριστοῦ μας. Καὶ ὅπως στὸ δημόσιο σχολεῖο οἱ μαθηταὶ στὶς πρῶτες τάξεις δὲν μαθαίνουν ἀνώτερα μαθηματικὰ καὶ δὲν διαβάζουν Ὅμηρο ἢ Πλάτωνα καὶ ἄλλους ἀττικοὺς συγγραφεῖς, ἀλλὰ μαθαίνουν πρῶτα τὰ εὔκολα, τὸ ἀλφαβητάριο, καὶ σιγὰ - σιγὰ προχωροῦν στὰ δύσκολα, ἔτσι καὶ οἱ μαθηταὶ τοῦ Χριστοῦ· οἱ Χριστιανοὶ τὴν περίοδο τοῦ Τριωδίου σιγὰ - σιγὰ μυοῦνται στὸ μεγάλο μυστήριο τοῦ Πάθους καὶ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Εἴπαμε, ὅτι Τριώδιο εἶναι μία ἁγία περίοδος 70 ἡμερῶν, ὅτι ἡ Ἐκκλησία μας εἶναι ἕνα μεγάλο σχολεῖο, καὶ ὅτι ὅλοι μας εἴμαστε μαθηταί. Σὰν σχολεῖο ἡ Ἐκκλησία μας ἔχει 30 περίπου βιβλία. Τὸ ὡραιότερο βιβλίο, τὸ πνευματικώτερο βιβλίο, εἶναι τὸ Τριώδιο. Βιβλίο λοιπὸν τὸ Τριώδιο. Καὶ τί περιέχει τὸ βιβλίο αὐτό; Περιέχει ἐρωτικὰ τραγούδια, τραγούδια ὅμως ποὺ δὲν ὑμνοῦν τοὺς κοσμικοὺς ἔρωτες ἀλλὰ τὸν θεῖο ἔρωτα. Ὁ Χριστός, ὁ θεῖος ἔρωτας, στὶς τελευταῖες σελίδες τοῦ Τριωδίου βλέπουμε νὰ πάσχη ὡς ὁ χειρότερος κακοῦργος, ὑψωμένος ἐπάνω στὸ Σταυρό. «Σήμερον κρεμᾶται ἐπὶ ξύλου…», θὰ ἀκούσωμε τὴ Μεγάλη Πέμπτη τὸ βράδυ. Τότε τὰ μάτια μας θὰ ὑγρανθοῦν βλέποντας τὸν «οὐρανοῦ καὶ γῆς ποιητὴν ἐπὶ Σταυροῦ κρεμάμενον».
Τὸ Τριώδιο λοιπὸν εἶναι καὶ βιβλίο. Καὶ σὰν βιβλίο διαιρεῖται σὲ τρία μέρη. Τὸ πρῶτο μέρος, ποὺ λέγεται καὶ εἴσοδος στὸ Τριώδιο, ἀποτελεῖται ἀπὸ τρεῖς ἑβδομάδες καὶ ἔχει τέσσερις Κυριακές· εἶναι τρόπον τινὰ ἡ εἰσαγωγὴ τοῦ Βιβλίου. Τὸ δεύτερο μέρος ἀποτελεῖται ἀπὸ ἕξι ἑβδομάδες καὶ ἔχει πέντε Κυριακὲς καὶ λέγεται Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Καὶ τὸ τρίτο μέρος εἶναι ἡ Μεγάλη Ἑβδομάδα ποὺ ἀρχίζει μὲ τὴν Κυριακὴ τῶν Βαΐων καὶ τελειώνει τὸ Μέγα Σάββατο. Δεῦτε προσκυνήσωμεν, προσκλαύσωμεν καὶ προσπέσωμεν τῷ ὑπὲρ ἡμῶν παθόντι καὶ ταφέντι Χριστῷ τῷ Θεῷ.
Ἡ πρώτη Κυριακὴ τοῦ Τριωδίου, ἡ Κυριακὴ τοῦ Τελώνου καὶ τοῦ Φαρισαίου, ἔχει ὡς θέμα τὴν προσευχή. Ἡ σύγκρισις τῆς προσευχῆς τοῦ Φαρισαίου μὲ τὴν προσευχὴ τοῦ Τελώνου μᾶς δείχνει ποιά ἀπὸ τὶς δύο φτάνει στὰ αὐτιὰ τοῦ Θεοῦ.
Ἡ δεύτερη Κυριακή, ἡ Κυριακὴ τοῦ Ἀσώτου υἱοῦ, μᾶς δείχνει τὸν δρόμο τῆς ἐπιστροφῆς στὸ σπίτι τοῦ Πατέρα, δηλαδὴ τὴν μετάνοια.
Ἡ τρίτη Κυριακή, ἡ Κυριακὴ τῶν Ἀπόκρεω, μᾶς ὑπενθυμίζει τὴν μέλλουσα κρίσι, τὸ παγκόσμιο δικαστήριο ποὺ θὰ στήση Χριστός, ὁ δίκαιος Κριτής, γιὰ νὰ ἀποδώση ἀμερόληπτα στὸν καθένα μας ὅ,τι τοῦ ἀνήκει, τὸν παράδεισο ἢ τὴν κόλασι.
Ἡ τετάρτη Κυριακή, ἡ Κυριακὴ τῆς Τυρινῆς, μᾶς ὑπενθυμίζει τὴν ἔξωσι τῶν πρωτοπλάστων (τοῦ Ἀδὰμ καὶ τῆς Εὔας) ἀπὸ τὸν παράδεισο, καὶ γεννᾶ στὶς ψυχές μας τὸν πόνο γιὰ τὴν ἐξορία, τὴν κατάνυξι, τὸν πόθο τῆς ἀπολαύσεως τοῦ Παραδείσου.
Αὐτὰ εἶναι τὰ μηνύματα τῶν τεσσάρων εἰσαγωγικῶν Κυριακῶν τοῦ Τριωδίου· ἡ προσευχή, ἡ μετάνοια, ἡ μέλλουσα κρίσι, καὶ ὁ ἀπωλεσθεὶς παράδεισος.
Σήμερα διαβάστηκε τὸ εὐαγγέλιο τῆς παραβολῆς τοῦ Τελώνου καὶ τοῦ Φαρισαίου. «Δύο ἄνθρωποι ἀνέβηκαν στὸ ναὸ νὰ προσευχηθοῦν, ὁ ἕνας Φαρισαῖος καὶ ὁ ἄλλος τελώνης. Ὁ Φαρισαῖος στάθηκε μόνος καὶ ἔκανε αὐτὴ τὴν προσευχή· “Θεέ, σ᾽ εὐχαριστῶ, διότι δὲν εἶμαι ὅπως οἱ ὑπόλοιποι ἄνθρωποι, ποὺ εἶναι κλέφτες, ἄδικοι, μοιχοί, ἢ καὶ ὅπως τοῦτος ὁ τελώνης. Νηστεύω δύο φορὲς τὴν ἑβδομάδα, δίνω τὸ ἕνα δέκατο ἀπ᾽ ὅλα ὅσα κατέχω”. Καὶ ὁ τελώνης στάθηκε μακριὰ (πολὺ πίσω) καὶ δὲν τολμοῦσε οὔτε τὰ μάτια του νὰ σηκώση στὸν οὐρανό, ἀλλὰ κτυποῦσε τὸ στῆθος του λέγοντας· “Θεέ μου, σπλαχνίσου με καὶ συγχώρησέ με τὸν ἁμαρτωλό”. Σᾶς βεβαιώνω· κατέβηκε αὐτὸς δικαιωμένος στὸ σπίτι του καὶ ὄχι ἐκεῖνος. Διότι καθένας ποὺ ὑψώνει τὸν ἑαυτό του θὰ ταπεινωθῇ, ἐνῶ ἐκεῖνος ποὺ ταπεινώνει τὸν ἑαυτό του θὰ ὑψωθῆ» (Λουκ. ιη΄ 10-14).
Γιὰ τὴν προσευχὴ μᾶς μιλάει τὸ εὐαγγέλιο. Ἡ προσευχὴ εἶναι κάτι πολὺ ἀναγκαῖο στὴ ζωή μας. Εἶναι ἡ ἀναπνοὴ τῆς ψυχῆς μας. Ὅπως τὸ σῶμα χωρὶς ἀναπνοὴ πεθαίνει, ἔτσι καὶ ἡ ψυχὴ χωρὶς προσευχὴ πεθαίνει.
Προσεύχονται οἱ ἄνθρωποι, προσεύχονται οἱ ἄγγελοι, προσεύχονται τὰ πουλιά, προσεύχονται ὁ ἥλιος καὶ ἡ σελήνη, ὅλη ἡ κτίσις προσεύχεται. Ἂς ἑνώσουμε καὶ ἐμεῖς τὴν προσευχή μας μὲ ὅλη τὴν κτίσι.
Ἐγὼ προσεύχομαι, θὰ πῆ κάποιος, ἀλλὰ ὁ Θεὸς περιφρονεῖ τὴν προσευχή μου, δὲν τὴν ἀκούει. Ὄχι, αὐτὸ μὴν τὸ ξαναπῆς. Ὁ Θεὸς ἀκούει τὶς προσευχὲς ὅλων μας καὶ ἀπαντᾶ στὶς προσευχὲς ἐκείνων ποὺ προσεύχονται σωστά. Ποιά ὅμως εἶναι τὰ γνωρίσματα τῆς σωστῆς προσευχῆς;
Πρῶτον· προσεύχομαι μὲ πίστι. Μὲ τὴν ἀκλόνητη πίστι ὅτι τὴν ὥρα ἐκείνη μιλῶ μὲ τὸ Θεὸ καὶ ὁ Θεὸς μὲ ἀκούει. Ἂν ἔχω ἔστω καὶ μιὰ μικρὴ ἀμφιβολία, ἡ προσευχή μου ἀχρηστεύεται. Πιστεύω λοιπόν, ὄχι ἑκατὸ τοῖς ἑκατὸ ἀλλὰ ἑκατὸν ἕνα τοῖς ἑκατό, ὅτι ὁ Θεὸς θὰ μοῦ δώση αὐτὸ ποὺ τοῦ ζητῶ, ἐὰν βέβαιο εἶναι γιὰ τὸ καλό μου, γιὰ τὸ πνευματικὸ συμφέρον μου. Αὐτὴ ἡ προσευχὴ κάνει θαύματα, θεραπεύει ἀκόμη καὶ καρκίνους.
Δεύτερον· προσεύχομαι μὲ ἀγάπη. Τὴν ὥρα τῆς προσευχῆς ἡ καρδιὰ γίνεται πέλαγος - ὠκεανὸς ἀγάπης. Ἐὰν τὴν ὥρα ἐκείνη ὑπάρχη στὴν καρδιὰ ἔστω καὶ ἐλάχιστο μῖσος, αὐτὸ ἐμποδίζει τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ νὰ ἔλθη κοντά μας. Μᾶς ἐμποδίζει νὰ ἀπολαύσουμε τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ.
Τρίτον· προσεύχομαι μὲ ταπείνωσι. Αὐτὸ βλέπουμε στὸ σημερινὸ εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα. Εἴδατε πῶς μπῆκε ὁ Φαρισαῖος καὶ πῶς στάθηκε στὸ ναό; Σὰν νὰ ἤτανε ποιός ξέρει ποιός. Καὶ τί εἶπε· Μὲ βλέπετε; ἐγὼ εἶμαι ὁ καλύτερος ἄνθρωπος.., ὄχι κανένας παλιάνθρωπος, ὅπως αὐτὸς ἐδῶ ὁ Τελώνης.
Κοιτάξτε τώρα καὶ τὸν ἄλλο, τὸν ἁμαρτωλὸ τελώνη. Καθὼς μπαίνει στὸ ναό, πάει καὶ κρύβεται σὲ μιὰ γωνιά, ἀθέατος. Τὰ μάτια του κάτω. Νομίζει πὼς ἡ γῆ θ᾽ ἀνοίξη νὰ τὸν καταπιῆ. Δὲν κατακρίνει κανένα. Αἰσθάνεται τὴ δική του ἁμαρτωλότητα, νιώθει τὴ δική του ἐνοχή. Γι᾽ αὐτὸ ὁ Κύριος τὸν δικαιώνει καὶ τὸν ἐλεεῖ.
Μὲ τέτοια λοιπὸν ταπείνωσι νὰ προσευχώμαστε καὶ ἐμεῖς. Νὰ μὴ νομίζουμε πὼς εἴμαστε σπουδαῖοι. Δὲν εἴμαστε τίποτε, εἴμαστε ἕνα μηδέν. Καὶ ὅπως ὁ τελώνης ἂς γονατίσουμε καὶ ἂς ποῦμε· «Ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ» (Λουκ. ιη΄13).
Καλὸ καὶ εὐλογημένο τὸ ἅγιο Τριώδιο, ἀδελφοί· ἀμήν.
