Οι καρποί της καρδιακής προσευχής (Β' Μέρος)
( ... )
Ο δέκατος πέμπτος καρπός που γεννάται από την νοερά προσευχή συνίσταται στο γεγονός ότι με την επιστροφή του νού στην καρδιά, την επίμονη παραμονή του σ’ αυτήν, την νήψι και παρακολούθησι των νοημάτων, ο εσωτερικός κόσμος του ανθρώπου γίνεται σαν ένας καθαρός καθρέπτης, κατά τον άγιο Κάλλιστο Ξανθόπουλο, στον οποίον ο νους βλέπει πολύ καθαρά τις πονηρές διαθέσεις της καρδιάς του, τις προσβολές και τις παγίδες των ακαθάρτων πνευμάτων.
Συνοπτικά λέγομε ότι ο νους αρχίζει να βλέπη καθαρά όλα τα παραπτώματά του, ακόμη και το πιο τελευταίο, για το οποίο καλεί με μεγάλο πόνο τον Ιησού σε βοήθεια, ζητά να τον συγχώρηση, να μετανοήση, να κλαύση, πέφτει κάτω ενώπιον του Κυρίου και προσθέτει δάκρυα επάνω στα δάκρυα, ταπείνωσι επάνω στην ταπείνωσι και κάνει ότι μπορεί για να διορθωθή και να μην αμαρτήση πλέον.
Γι’ αυτό ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος είπε για την προσευχή ότι αυτή θα σου δείξη σε ποιά κατάστασι ευρίσκεσαι, διότι αυτή είναι το κάτοπτρο του θεολόγου μονάχου, το οποίο δείχνει καθαρά την εσωτερική σου κατάστασι (Λόγος 28ος).
Ο δέκατος έκτος καρπός που είναι και καρπός της επιστροφής του νού στην καρδιά, είναι η εξομοίωσις της φύσεώς μας με την καθαρότητα του Θεού που γίνεται με την υπέρ φύσιν ενέργεια του Παναγίου Πνεύματος. Διότι, όπως οι θείοι Πατέρες ευρήκαν μερικούς τρόπους και φυσικές μεθόδους για να καθαρίσουν την ανθρώπινη φύσι από τα παρά φύσιν πάθη, τα οποία εισήλθαν σ’ αυτήν, όπως την νηστεία, αγρυπνία, χαμευνία, κλίσι των γονάτων, εδαφιαίες μετάνοιες, εγκράτεια και άλλες ασκήσεις του σώματος, κατά τον ίδιο τρόπο ευρήκαν και αυτή την τέχνη της επιστροφής του νού στην καρδιά, για να καθαρίζονται πληρέστερα και γρηγορώτερα, τόσο ο νους όσο και η καρδιά.
Αυτά τα δύο μέρη της ανθρωπίνης υπάρξεως είναι πολύ λεπτά και ευάλωτα στο κακό και με την είσοδο της αμαρτίας μέσα σ’ αυτά επηρεάζονται ταυτόχρονα και τα άλλα μέρη και μέλη του σώματος· διότι πρώτα προσβάλλονται τα λεπτότερα μέρη και κατόπιν τα μεγαλύτερα.
Γι’ αυτό, εάν καθαρισθούμε από τα πρώτα, καθαρίζεται ολοκληρωτικά η φύσις μας από τα πάθη και έτσι διευκολύνουμε τον εαυτό μας να δεχθή την χάρι και ενέργεια του Θείου Πνεύματος. Αυτή η τέχνη μας καθαρίζει ευκολώτερα από οποιαδήποτε άλλη εργασία, επειδή έχει σαν έργο και απασχόλησι την μεγαλύτερη, καθολικώτερη και περιεκτικώτερη από όλες τις άλλες αρετή, δηλ. το να αγαπά ο άνθρωπος τον Θεό με όλη του την ψυχή, την καρδιά, την δύναμι και την διάνοια του (πρβλ. Ματθ. 22, 37). Για την έκπλήρωσι ιδιαίτερα αυτής της εντολής αλλά και για όλες τις άλλες, προσφέρεται στον άνθρωπο η υπέρ φύσιν χάρις του Θεού για την υπέρ φύσιν ζωή.
Ο δέκατος έβδομος καρπός της νοεράς και καρδιακής προσευχής είναι: Όταν ο νους συνηθίση να μπαίνη στην καρδιά και να ομιλή με τον ενδιάθετο λόγο, βλέπει τον εαυτό του και όλες τις δυνάμεις του· και αυτή η βύθισις του νού στην καρδιά δεν μένει χωρίς ευτυχία και πνευματική χαρά.
Όπως ακριβώς όταν κάποιος απουσιάση για λίγο από το σπίτι του και πάλι επιστρέψη, χαίρεται και ευθυμεί, διότι αξιώθηκε να ιδή την σύζυγο του και τα παιδιά του, έτσι συμβαίνει και με τον νού, καθώς λέγει ο όσιος Νικηφόρος ο Μονάζων. Με αυτή την νοερά εκ καρδίας προσευχή μπορεί ο άνθρωπος να φυλάγη τον νού και την καρδιά του, εάν δεν έφθασε ακόμη στην τελεία καθαρότητα και απάθεια, δεδομένου ότι αυτό το έργο είναι πολύ δύσκολο στον κόσμο, μάλιστα ακόμη και στην έρημο και ησυχία λόγω της φιλαυτίας και πλάνης του γένους μας, όπως λέγει ο θείος πατήρ Ιωάννης της Κλίμακος.
Πλην όμως μπορούμε να αγωνιζώμεθα όσο είναι δυνατόν για την κάθαρσι από τα πάθη μας, διότι ο Θεός έδωσε στον άνθρωπο την εντολή να φυλάγη την καρδιά του από τα πάθη και τις κακές σκέψεις, λέγοντας: «Πρόσεχε σεαυτώ, μή γένηται ρήμα κρυπτόν εν τη καρδία σου και ανόμημα» (Δευτ. 15, 9). Σ’ αυτή την εντολή έγραψε μια ολόκληρη ερμηνευτική πραγματεία ο Μέγας Βασίλειος. Παράλληλα και ο Σολομών λέγει τα εξής: «Πάση φυλακή τήρει την καρδίαν, εκ γάρ τούτων έξοδοι ζωής» (Παροιμ. 4, 23).
Ο δέκατος όγδοος και μεγαλύτερος καρπός της προσευχής είναι η απόκτησις της αγάπης του Θεού, η οποία είναι μητέρα όλων των αρετών, επειδή είναι το πλήρωμα όλων των αγαθών έργων και μέσα στην αγάπη του Θεού περιέχεται και η αγάπη προς τον πλησίον, κατά την μαρτυρία του Ευαγγελιστού Ιωάννου που λέγει:
«Ο αγαπών τον Θεόν αγαπά και τον πλησίον αυτού» (Α΄ Ίωάν. 4, 21). Και σ’ αυτές τις δύο εντολές, δηλ. στην αγάπη προς τον Θεό και προς τον πλησίον, περιέχεται όλος ο νόμος και οι προφήτες (Ματθ. 22, 40). Με παρόμοιο τρόπο και ο μέγας απόστολος Παύλος λέγει ότι η αγάπη είναι το πλήρωμα του νόμου, όταν γράφη στους Ρωμαίους (13, 8) «Ο γάρ αγαπών τον έτερον νόμον πεπλήρωκε».
Αυτοί λοιπόν και άλλοι πολλοί είναι οι καρποί της καρδιακής προσευχής. Οπότε, μακάρια και τρισμακάρια είναι η ψυχή εκείνη που εργάζεται μυστικά αυτή την αγία προσευχή. Αυτός που προσεύχεται μυστικά και αληθινά στο ταμιείον της καρδιάς του και συνομιλεί εκεί με τον Νυμφίο Χριστό, επειδή εργάσθηκε μυστικά εδώ στη γη, θα αμειφθή στα φανερά από τον επουράνιο Πατέρα μας κατά την ημέρα της μελλούσης κρίσεως, όπου θα αποκαλυφθούν όλα τα μυστικά έργα των ανθρώπων.
Πιστεύω ότι και στις ημέρες μας στα άγια μοναστήρια αλλά και σε χριστιανούς που ζουν μέσα στον κόσμο θα είναι πολλοί που απασχολούνται με αυτή την αγία προσευχή, από την οποία έχουν τον φόβο του Θεού, την ταπείνωσι και τη σιωπή στην ιερά αυτή εργασία τους. Αρκετοί άπ’ αυτούς εξαγνίζουν τον εαυτό τους με ανεξίτηλα δάκρυα που πηγάζουν από την καρδιά τους από τον θείο φόβο και προπαντός από την αγάπη του Θεού. Δεν είναι λίγοι αυτοί που αγωνίζονται να καθαρίσουν τις καρδιές τους από τα πάθη και τους αισχρούς λογισμούς, έχοντας ύπ’ όψιν αυτό που λέγει η Γραφή: «Πάς πόρνος ή ακάθαρτος ή πλεονέκτης ουκ έχει κληρονομίαν εν τη βασιλεία του Θεού» (Έφεσ. 5, 5). Αυτούς παρακαλώ και εγώ να προσεύχονται για μένα τον αμαρτωλό.
Το έλεος και η ευσπλαχνία του Ελεήμονος Θεού και η χάρις της Παναγίας Μητρός Του να βοηθούν όλους αυτούς που αγαπούν με την καρδιά τους και όλη τους την διάνοια και δύναμι τον Θεό, επικαλούνται σε βοήθεια το Πανάγιο Όνομά Του και τον μνημονεύουν πάντοτε. Αμήν!
«Ο Όσιος Γρηγόριος», ετήσια έκδοση της Ιεράς Κοινοβιακής Μονής Οσίου Γρηγορίου Αγίου Όρους,
περίοδος Β΄, έτος 1984, αριθμ. 9
