Είναι αιτία και αφορμή

Βασιλεία των ουρανών, στην οποία βρίσκεται ο ίδιος ο Θεός, δεν είναι μόνο η θέση της μελλοντικής διαμονής των δικαίων στην αιωνιότητα. 

Είναι και η «κατ’ ενέργειαν» χάρη του Αγίου Πνεύματος, η οποία ενοικεί στις ευσεβείς ψυχές, όσων είναι δεκτικοί, εξαιτίας της υπακοής τους στις θείες εντολές. 

Για όσους λένε «το Ευαγγέλιο πρέπει να προσαρμοστεί στους καιρούς μας»!

«… Γιατί σήμερα, όπως τονίζουν τα άλλα λεγόμενα της οσιότητάς σου, υπάρχει τελείως εσφαλμένη επιλογή και ανυποταξία.

Σχεδόν όλοι, θα μπορούσαμε να πούμε, στηρίζονται σας ανθρώπινες συνήθειες και στις εξουσίες των καθοδηγητών τους οι οποίες είναι αντίθετες προς τις εντολές του Θεού. Και προτιμούν μάλλον να ακολουθούν τη ζωή του τάδε και του τάδε ηγουμένου, παρά των θεοπνεύστων πατέρων.

Γι’ αυτό οι ποιμένες, μεταξύ των οποίων πρώτος εγώ, έχουμε κυριευθεί από αφροσύνη και δεν επιζητούμε τον Κύριο, ούτε ακολουθούμε τα ίχνη της άμεμπτης και σταθερής ζωής, αλλ’ ενεργούμε σαν να πάλιωσε ο νόμος του Θεού και έγινε ανενεργό το Ευαγγέλιο και ατόνησαν οι πνευματικοί θεσμοί και, για να πω και το πιο βλάσφημο, σαν να έχει αλλοιωθεί ο αναλλοίωτος Θεός.

Γιατί αυτό σημαίνει το ότι λένε και κατηγορούν τους χρόνους και τις ημέρες και τις γενεές, λέγοντας ότι ήταν διαφορετικές εκείνες και διαφορετικές αυτές.

Ελάτε σ’ εμένα

Στην εκκλησία συντηρείται η χαρά όσων χαίρονται, στην εκκλησία βρίσκεται η ευθυμία των πικραμένων, η ευφροσύνη των λυπημένων, η αναψυχή των βασανισμένων, η ανάπαυση των κουρασμένων. 

«Aββά, τι να κάνω πού χάνεται η ψυχή μου;»

Ένας αδελφός πήγε στο όρος της Φέρμης. στον μεγάλο γέροντα, και του είπε:

«Αββά, τι να κάνω που χάνεται η ψυχή μου;».

«Γιατί, παιδί μου;» τον ρώτησε ο γέροντας.

Ο αδελφός αποκρίθηκε:

«Όταν ήμουν στον κόσμο, έκανα στ’ αλήθεια πολλές νηστείες και αγρυπνίες και είχα μέσα μου πολλή κατάνυξη και θέρμη. Τώρα όμως δεν βλέπω μέσα μου κανένα καλό».

«Πίστεψέ με, παιδί μου», του είπε ο γέροντας «όσα έκανες όταν ήσουν στον κόσμο, τα έκανες επειδή η κενοδοξία και ο έπαινος των ανθρώπων έβαζαν μέσα σου αυτή την προθυμία, ο Θεός όμως δεν τα δεχόταν. 

Ἑβδομαδιαῖον Πρόγραμμα Ἱερῶν Ἀκολουθιῶν

† Κυριακῇ 28 Ἰουνίου 2020 (Γ' Ματθαῖου)

Τὸ Εὐαγγέλιον

Ἐκ τοῦ κατά Ματθαῖον

Κεφ. στ' : 22-33 

Εἶπεν ὁ Κύριος· ῾Ο λύχνος τοῦ σώματός ἐστιν ὁ ὀφθαλμός· ἐὰν οὖν ὁ ὀφθαλμός σου ἁπλοῦς ᾖ, ὅλον τὸ σῶμά σου φωτεινὸν ἔσται· ἐὰν δὲ ὁ ὀφθαλμός σου πονηρὸς ᾖ, ὅλον τὸ σῶμά σου σκοτεινὸν ἔσται. εἰ οὖν τὸ φῶς τὸ ἐν σοὶ σκότος ἐστί, τὸ σκότος πόσον; Οὐδείς δύναται δυσὶ κυρίοις δουλεύειν· ἢ γὰρ τὸν ἕνα μισήσει καὶ τὸν ἕτερον ἀγαπήσει, ἢ ἑνὸς ἀνθέξεται καὶ τοῦ ἑτέρου καταφρονήσει, οὐ δύνασθε Θεῷ δουλεύειν καὶ μαμωνᾷ. Διὰ τοῦτο λέγω ὑμῖν, μὴ μεριμνᾶτε τῇ ψυχῇ ὑμῶν τί φάγητε καὶ τί πίητε, μηδὲ τῷ σώματι ὑμῶν τί ἐνδύσησθε· οὐχὶ ἡ ψυχὴ πλεῖόν ἐστι τῆς τροφῆς καὶ τὸ σῶμα τοῦ ἐνδύματος; Ἐμβλέψατε εἰς τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ, ὅτι οὐ σπείρουσιν οὐδὲ θερίζουσιν οὐδὲ συνάγουσιν εἰς ἀποθήκας, καὶ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος τρέφει αὐτά· οὐχ ὑμεῖς μᾶλλον διαφέρετε αὐτῶν; Τίς δὲ ἐξ ὑμῶν μεριμνῶν δύναται προσθεῖναι ἐπὶ τὴν ἡλικίαν αὐτοῦ πῆχυν ἕνα; Καὶ περὶ ἐνδύματος, τί μεριμνᾶτε; καταμάθετε τὰ κρίνα τοῦ ἀγροῦ πῶς αὐξάνει· οὐ κοπιᾷ οὐδὲ νήθει. Λέγω δὲ ὑμῖν ὅτι οὐδὲ Σολομὼν ἐν πάσῃ τῇ δόξῃ αὐτοῦ περιεβάλετο ὡς ἓν τούτων.

Πρέπει να τιμωρείται και να ξεριζώνεται

Γιατί η ανυπομονησία σε κάποια μικρά και ασήμαντα πράγματα τιμωρείται αμέσως εσωτερικά; 

Γιατί κάθε στιγμιαία καρδιακή κίνηση προς την αμαρτία λογαριάζεται και τιμωρείται άμεσα; 

Η πρώτη θυγατέρα του Θεού είναι η ελεημοσύνη

Ο φούρναρης γκρίνιαζε συνέχεια στην γυναίκα του που πήγαινε στις εκκλησίες και έδινε στους φτωχούς και στους εράνους.

Μια μέρα, εκεί που έβγαλε το ζεστό ψωμί και μοσχοβόλησε η γειτονιά, ήρθε και στάθηκε στην πόρτα του ένας φτωχός.

– Αφεντικό, όλα αυτά τα ψωμιά είναι δικά σου;

– Αμ’ τίνος να’ ναι;

– Και δεν τα τρως;

– Βρε φύγε από δω!

– Δώσε μου και μένα ένα ψωμάκι που πεινάω.

– Φύγε σου είπα, παράτα με.

– Αφεντικό!

– Φεύγεις ή δεν φεύγεις;

– Αφεντικό! Παρακαλούσε ο φτωχός…

Μετά τις δοκιμασίες ακολουθεί η πνευματική χαρά…

Οἱ πειρασμοὶ παραχωροῦνται γιὰ νὰ φανερωθοῦν τὰ κρυμμένα πάθη, νὰ καταπολεμηθοῦν κι ἔτσι νὰ θεραπευθεῖ ἡ ψυχή. Εἶναι καὶ αὐτοὶ δεῖγμα τοῦ θείου ἐλέους.

Γί’ αὐτὸ ἄφησε μὲ ἐμπιστοσύνη τὸν ἑαυτό σου στὰ χέρια τοῦ Θεοῦ καὶ ζήτησε τὴ βοήθειά Του, ὥστε νὰ σὲ δυναμώσει στὸν ἀγῶνα σου. Ἡ ἐλπίδα στὸ Θεὸ δὲν ὁδηγεῖ ποτὲ στὴν ἀπελπισία.

Οἱ πειρασμοὶ φέρνουν ταπεινοφροσύνη. Ὁ Θεὸς ξέρει τὴν ἀντοχὴ τοῦ καθενός μας καὶ παραχωρεῖ τοὺς πειρασμοὺς κατὰ τὸ μέτρο τῶν δυνάμεών μας. Νὰ φροντίζουμε ὅμως κι ἐμεῖς νὰ εἴμαστε ἄγρυπνοι καὶ προσεκτικοί, γιὰ νὰ μὴ βάλουμε μόνοι μας τὸν ἑαυτό μας σὲ πειρασμό.

Είναι φίλος μας

Τον Χριστό να τον αισθανόμαστε σαν φίλο μας. Είναι φίλος μας. Το βεβαιώνει ο ίδιος, όταν λέει: «Εσείς είστε φίλοι μου …;» (Ιω. 15,14).

 Σαν φίλο να τον ατενίζομε και να τον πλησιάζομε. Πέφτομε; Αμαρτάνομε; 

«Το Ψαλτήρι μαστίζει τους δαίμονες»

…Ἡ ἁγιοτόκος καὶ ἡρωοτόκος Κρήτη γιὰ πολλὰ μπορεῖ νὰ καυχηθεῖ. Ἐξαιρέτως, ὅμως, μπορεῖ νὰ μεγαλύνεται, διότι σ’ αὐτοὺς τοὺς σκοτεινοὺς χρόνους δὲν ἔπαψε νὰ προσφερει στὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ ἔνθεους ἀγωνιστὲς καὶ ἡγιασμένους ἀθλητές.

Στῦλοι ἄσειστοι καὶ ἑδραῖοι εἶναι τὰ μοσχομυρισμένα μνήματα τοῦ γέροντος Ἀναστασίου, στὸ Μοναστήρι τοῦ Κουδουμᾶ, τοῦ γέροντος Εὐμενίου στὴν Ἐθιά, τοῦ γέροντος Θεοδώρου, στὸ Κεφάλι, τοῦ γέροντος Εὐμενίου, στὸ Ρέθυμνο. Καὶ φαεινὲς λαμπάδες εἶναι ποὺ μεταφέρουν τὸ ἀνέσπερο φῶς τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ στὸν πεπλανημένο, ἀπὸ τὴν ἁμαρτία, κόσμο μας.

Ἀπὸ τοὺς πολύτιμους θησαυρούς ποὺ περικρατοῦμε, τοῦ μακαριστοῦ γέροντος Θεοδώρου, ἀπὸ τὴν ἀσκητικὴ καὶ ἡγιασμένη κληρονομία του, καταθέτουμε, πρὸς ὠφέλεια καὶ ἐπιστηριγμό, τοῦτον τὸν λόγο του:

Έτσι γίνεται, όταν εμείς τα αφήνουμε όλα στο Θεό!

Άκουσε ένα θαυμαστό γεγονός που έγινε εδώ στο Άγιον Όρος και ίσως έως τώρα δεν το έχεις ακούσει.

Έτυχε κάποιος στις ημέρες μας εδώ στα Κατουνάκια, που εγώ δεν τον πρόφθασα, γιατί πριν από λίγο καιρό είχε πεθάνει. Αυτός ήταν υποτακτικός σε ένα Γέροντα τυφλό. Λοιπόν μία ημέρα ήλθε ένας πτωχός κοσμικός, περαστικός από το Κελλί του. Και τον ρωτά ο νέος μοναχός­ :

-Από πού είσαι;

Και αυτός ήταν χωριανός του.

Λοιπόν δεν του έδωκε γνωριμία, μόνον του είπε τί κάμνει ο τάδε – για τον πατέρα του. Του λέει ο ξένος, ότι αυτός πέθανε και άφησε τη γυναίκα του και τρία κορίτσια στους δρόμους ορφανά και πτωχά. Είχαν και έναν υιό, λέει, που έφυγε από χρόνια και δεν γνωρίζουν τι έγινε.

Λοιπόν σαν να τον κτύπησε κεραυνός τον μοναχό. Και αμέσως τον προσέβαλε η πάλη των λογισμών.

Τον κάνουν ελεεινό και τρισάθλιο

Δυστυχώς, εκείνος που παραμέλησε την καρδιά του, στερήθηκε όλα τ’ αγαθά κι έπεσε σε πλήθος κακών. 

Έδιωξε τη χαρά και γέμισε με πίκρα, θλίψη και στενοχώρια. Έδιωξε την ειρήνη και απόκτησε άγχος, ταραχή και τρόμο. Έδιωξε την αγάπη και δέχτηκε το μίσος. 

Ο παράξενος παππούλης

Κάποτε πολὺ παλιὰ σὲ ἕνα μοναστήρι στὸ Άγιον Ὅρος, πρὶν ἀκόμα ἡ ἀνθρωπότητα μάθει τί εἶναι τὸ ἠλεκτρικὸ ρεῦμα, ἦταν μία μικρὴ ἀδελφότητα νέων κατὰ βάσει μοναχῶν μὲ τὸν Γέροντά τους, ὁ ὁποῖος ἦταν καὶ αὐτὸς σχετικὰ νέος.

Μέσα σὲ αὐτὴν τὴν ἀδελφότητα ὑπῆρχε ὅμως καὶ ἕνας μεγάλος σὲ ἡλικία παππούλης. Ὁ παππούλης τῆς ἱστορία μας, λοιπόν, δὲν ἔλεγε ποτὲ καλημέρα καὶ περπατοῦσε πάντα μὲ κατεβασμένο τὸ βλέμμα.

Ὅποτε συναντοῦσε κάποιον ἀδελφό του σταματοῦσε μπροστά του χωρὶς νὰ σηκώσει τὰ μάτια του ἀπὸ τὸ ἔδαφος καὶ κατευθείαν γυρνοῦσε τὴν πλάτη του καὶ ἄλλαζε πορεία. Δὲν πήγαινε ποτὲ στῆς Παρακλήσεις καὶ στοὺς Ἑσπερινούς.

Μπορεῖ νὰ τὸν ἔβλεπαν καμιὰ φορᾶ στὸ ἀπόδειπνο μετὰ τὴν τράπεζα, ἀλλὰ θὰ ἔφευγε πρὶν τελειώσει. Μονάχα τὶς Κυριακὲς πήγαινε στὴν Λειτουργία καθυστερημένος καὶ καθόταν μέχρι νὰ τελειώσει. Ὅλοι οἱ ἀδελφοί του τὸν χαρακτήριζαν μονόχνωτο, παράξενο καὶ τὸν συκοφαντοῦσαν συνέχεια στὸν Γέροντά τους. 

«Έχω ένα κουτάκι..»

Έχω ένα κουτάκι μικρό σαν τον καφέ αυτό, έτσι ερμητικώς κλείνει αυτό. 

Σαν τον σταυρό, το βάζω εδώ στον κόρφο μου και πηγαίνω κάτω και κοινωνώ, οποίος έχει ανάγκη.

Όταν μελίζει ο παπάς τις μερίδες, παίρνει μία μικρή μερίδα σαν μία φακή και βάζει στην αγία λαβίδα μέσα στο άγιο Αίμα και τη βάφει έτσι. Κι είναι βαμμένη· Σώμα και Αίμα· και πηγαίνεις κατόπιν και μεταλαμβάνεις τον αδερφό, οποίος σε ζητήσει.

Λειτούργησα. Όταν τελείωσα, να πούμε, μετάλαβα εγώ, ξέχασα να βγάλω μια μερίδα από το άγιο δισκάριο να βάλω μέσα στο Αρτοφόριο και να τη βάψω. Ξέχασα. Ε, άνθρωπος είμαι κι εγώ, ξεχνάω. «Αδερφέ μου, να κάνεις λιγάκι υπομονή, γιατί ξέχασα». «Καλά».

Το κομποσχοίνι... χωρά όσους χωράει η καρδούλα σου...

Δεν είναι μερικές καλοπλεγμένες μπαλίτσες.....Δεν είναι κόσμημα.....Δεν είναι φυλαχτό.....

Δεν χρειάζεται ''διάβασμα'' γιατί γίνονται με προσευχή και αγάπη (επίσης κάθε κόμπος είναι 9 σταυροί)....

Μπορεί να γίνει η κόλαση σου (ως βιτρίνα της πνευματικότητας σου)......

Πρακτικές συμβουλές περί κατάκρισης και ανεξικακίας

Μη κατακρίνεις κανένα, κι αν ακόμα τον βλέπεις με τα ίδια σου τα μάτια να αμαρτάνει. Λέει ο Κύριος: «Μη κρίνετε ίνα μη κριθήτε».

Γιατί κρίνουμε τους αδελφούς μας; Διότι δεν προσπαθούμε να γνωρίσουμε τον εαυτό μας. Όποιος καταγίνεται με τη γνώση του εαυτού του δεν προλαβαίνει να παρατηρεί τους άλλους. Κατάκρινε τον εαυτό σου και θα παύσεις να κατακρίνεις τους άλλους.

Να κρίνεις την κακή πράξη, όχι αυτόν που την έκανε. Πρέπει να θεωρούμε τον εαυτό μας αμαρτωλότερο απ’ όλους. Πρέπει να συγχωρούμε κάθε κακό του πλησίον και να μισούμε μόνο τον διάβολο που τον παρέσυρε.

Συμβαίνει κάποτε να μας φαίνεται ότι ο άλλος κάνει μια κακή πράξη. Στην πραγματικότητα όμως η πράξη αυτή μπορεί να είναι καλή, επειδή γίνεται με αγαθή πρόθεση. Η θύρα της μετανοίας είναι ανοικτή για όλους, και δεν γνωρίζουμε ποιός θα τη διαβεί πρώτος, εσύ ή αυτός που κατακρίνεις.

Δεν είναι ξένο στον χαρακτήρα μας

Εφόσον η μετάνοια είναι η διόρθωση σφαλμάτων, που αφορούν πράξεις και νοήματα, το πρώτο που επιβάλλεται είναι η απομάκρυνσή μας από τις αφορμές και τα αίτια που τα προκάλεσαν. 

Μετά πρέπει να ακολουθήσει η γενναία και σταθερή απόφαση -πράγμα που δεν είναι ξένο στο χαρακτήρα και τη θέλησή μας-, να μην επαναλάβουμε αυτά που προκάλεσαν την ενοχή. 

Η προσευχή είναι το πρώτο δώρο του Θεού, από το οποίο αποκτούνται όλα τα άλλα δώρα

Ἡ προσευχή εἶναι τό πρῶτο καθῆκον τοῦ χριστιανοῦ τό ὁποῖον πρέπει νά ἐκπληρώνη. «Τοῖς πᾶσι χρόνος καί καιρός παντί πράγματι ὑπό τόν οὐρανόν» (Ἐκκλησ. 3,1).

Ἀλλά πῶς νά μήν εἶναι χρόνος γιά προσευχή, ἀφοῦ εἶναι τό πρῶτο ἔργο πού πρέπει νά γίνεται κάτω ἐδῶ στήν γῆ;

Ἐάν ὑπάρχη χρόνος γιά διασκέδασι, μπορεῖς νά διαμαρτύρεσαι ὅτι δέν ὑπάρχη πλέον χρόνος γιά προσευχή;

Μόνον αὐτός πού δέν θέλει νά προσεύχεται, δέν εὑρίσκει χρόνο γιά προσευχή. Ὅσο καί νά εἶσαι ἀπησχολημένος, ὅσο καί νά εἶναι δύσκολη ἡ ἐργασία σου, μέ τήν ὁποία ἀποκτᾶς τήν τροφή τῆς ζωῆς σου, δέν εἶσαι σέ θέσι νά προσθέσης δίπλα στό ἐργατικό σου ὡράριο τίς πρῶτες ὥρες τῆς ἡμέρας καί τῆς νυκτός γιά τήν συνομιλία σου μέ τόν Θεό, μέσῳ τῆς προσευχῆς;

Ο Θεός ποτέ δεν εκδικείται για το παρελθόν...

«Ο Θεός ποτέ δεν εκδικείται για το παρελθόν αλλά φροντίζει για το μέλλον μας».

Πόσοι άνθρωποι δεν μεγάλωσαν από παιδιά μαθαίνοντας ότι εκεί ψηλά στον ουρανό υπάρχει ένα αιμοβόρο τέρας που διψάει για αίμα για κακό και εκδίκηση. Ένας Θεός που κόβει γλώσσες μικρών παιδιών, χέρια και πόδια. Ένας Θεός που αστυνομεύει την ζωή των ανθρώπων και καταδικάζει σε αιώνιες κολάσεις αδύναμες υπάρξεις;

Πόσες ψυχές δεν τραυματίστηκαν, λύγισαν και έσπασαν κάτω από τις απειλές και τον μεταφυσικό εκφοβισμό ακόμη και των πιο ανθρώπινων εκδηλώσεων, όπως ο έρωτας, η αγάπη, η σεξουαλικότητα; Παντού ενοχές και φόβος. Απειλές και ταραχή. Ένας Θεός που μόνο να τον αγαπήσεις δε μπορούσες.

Είναι όμως αυτός ο Θεός που μας αποκάλυψε ο Χριστός; Είναι αυτός ο Πατέρας Του, εκείνος που «τόν ἥλιον αὐτοῦ ἀνατέλλει ἐπί πονηρούς καί ἀγαθούς καί βρέχει ἐπί δικαίους καί ἀδίκους»(Ματθ. 5, 45).

Σε στραβούς και δύσβατους

Η ευτυχία βρίσκεται μέσα στον ίδιο σας τον εαυτό, και μακάριος είναι ο άνθρωπος που το κατάλαβε αυτό. Εξετάστε την καρδιά σας και δείτε την πνευματική της κατάσταση. 

Μήπως έχασε την παρρησία της προς το Θεό; Μήπως η συνείδηση διαμαρτύρεται για παράβαση των εντολών Του; Μήπως σας κατηγορεί για αδικίες, για ψέματα, για παραμέληση των καθηκόντων προς το Θεό και τον πλησίον; 

Ο Θεός είναι τόσο κοντά μας που πολύ συχνά σκοντάφτουμε επάνω Του

Όσο εμείς θα ψάχνουμε κάπου μακριά, σε τόμους υψηλής θεολογίας, σε δυσπρόσιτους ουρανούς και φιλοσοφικούς στοχασμούς τόσο ο Θεός θα κρύβεται στα απλά, τα ελάχιστα, τα μικρά, τα καθημερινά.

Στο πρωινό χαμόγελο, στο παιδικό το πρόσωπο, στο βιβλίο που διαβάζεις, στον άνθρωπο σου π’ αγκαλιάζεις.

Στη ματιά ενθάρρυνσης που ανταλλάζεις με τον αδερφό σου και η κουβέντα από καρδιάς με τη συνάδελφο σου.

Στο αηδόνι της αυλής που κελαηδά, στη μουσική στο ράδιο που παίζει και σ’ όλη την ύπαρξη σου με τρόπο μυστήριο μιλά.

Η «ευλογημένη απογοήτευση»…

Ένα σημάδι ότι ξεκινάει η εν πνεύματι αληθινή ζωή είναι η «απογοήτευση». Ναι, καλά το ακούσατε, η «απογοήτευση». Θα έρθει μια στιγμή στη ζωή μας, θα τα φέρει έτσι ο Θεός, που θα αισθανθούμε απόλυτη ματαίωση από όλους και όλα.

Θα είναι μια φοβερή ψυχική και σωματική περίοδος που στον καθένα ποικίλει σε ένταση και χρόνο, ωστόσο όμως συνήθως απαραίτητη.

Η ματαίωση θα κινηθεί σε δύο επίπεδα, ένα εσωτερικό, προς τον εαυτό μας δηλαδή, κι ένα εξωτερικό, από τους άλλους. Εκεί θα βιώσουμε γεγονότα που θα μας οδηγήσουν στο συμπέρασμα ότι δεν μπορούμε να έχουμε απόλυτη εμπιστοσύνη σε κανέναν άλλον, παρά μονάχα και ολοκληρωτικά στον Θεό. 

Η ειδωλοποίηση που κάναμε στον εαυτό μας και τα κατορθώματά του θα καταρρεύσουν. Θα δούμε γυμνή την αλήθεια, ότι ριζικά είμαστε ελλειμματικοί, ελλιπείς. Παρόλο που ο Θεός μάς έχει χαρίσει ποικίλες δυνατότητες, ωστόσο αυτές παραμένουν άγνωστες ή ανενεργές έξω από την σχέση μαζί Του, ή ακόμη και καταστροφικές, εάν αυτονομηθούν.

Ἑβδομαδιαῖον Πρόγραμμα Ἱερῶν Ἀκολουθιῶν

Ο Γέροντας Αιμιλιανός μας συμβουλεύει…

• Η αγάπη είναι μίμηση του Χριστού, διότι “αυτός πρώτος ηγάπησεν ημάς”. Επομένως, όταν αγαπώ, σημαίνει ότι έχω πάρει δωρεά, έχω πάρει χάρι από τον Θεό και ότι μιμούμαι τον Χριστόν.

• Η αγάπη αποσκοπεί στο να μπορή ο ένας να δίνη χαρά στον άλλον· να στερούμαι εγώ εκουσίως, για να έχη περισσότερα ο άλλος· να θυσιάζω τον εαυτό μου, για να νοιώθη ο άλλος άνετα, να νιώθη ασφάλεια στην ζωή.

• Ο Θεός θέλει να είμεθα στην καθημερινή μας ζωή τέτοιοι, ώστε να μας αγαπούν οι άλλοι και να μας νοιώθουν ευχάριστους. Να μπορούν να επικοινωνούν μαζί μας, να πουν τη χαρά τους, τη λύπη τους, τα προβλήματά τους. Να νοιώθουν ότι είμαστε καρδιές που ζούμε κοντά η μία στην άλλη και μπορούμε να βοηθούμε ο ένας τον άλλον.

• Να ανεχώμεθα λοιπόν τον άλλον όπως είναι. Ο ένας θα με υβρίση μάλιστα. Ο άλλος θα με επαινέση μάλιστα. Ο ένας θα μου δώση μισό ποτήρι νερό· μάλιστα. Να μην μπερδευώμαστε στην ζωή του άλλου. Μόνον, όταν μας ζητήσουν την αγάπη μας, να την δώσωμε, όπως την δίνει ο Θεός “επί δικαίους και αδίκους”. Να τηρούμε “την ενότητα του Πνεύματος”, ήτοι την πίστι την αγία πού μας έδωσε ο Θεός. Αυτά είναι ο προκείμενος αγώνας μας, τον οποίον αγαπάει ο Θεός…

Ὁ Ὅσιος Νικόλαος Καβάσιλας

Ὁ Ὅσιος Νικόλαος Καβάσιλας ἐγεννήθηκε στὴ Θεσσαλονίκη κατὰ τὸ 1322 ἢ 1323 καὶ τὸ πατρικὸ ἐπώνυμό του ἦταν Χαμαετός. Ἡ ἐπιφανὴς οἰκογένειά του, προερχόμενη πιθανῶς ἀπὸ τὴν Ἤπειρο, ἀνέδειξε πολλὲς ἀξιόλογες προσωπικότητες ἀπὸ τὸν 14ο αἰώνα καὶ ἔπειτα.

Ἡ Θεσσαλονίκη ἦταν αὐτὴ τὴν ἐποχὴ «μητρόπολις τῆς φιλοσοφίας», ὅπως παρατηρεῖ ὁ Ὅσιος Νικόλαος στὸ Ἐγκώμιό του στὸν Ἅγιο Δημήτριο, καὶ διακρινόταν γιὰ τὶς ἀξιόλογες σχολές της. Τοῦτο ὅμως δὲν ἀπέτρεψε τὸν Νικόλαο ἀπὸ τὸ ν’ ἀναχωρήσει, ἔφηβος ἀκόμη, στὴν Κωνσταντινούπολη γιὰ συνέχιση τῶν σπουδῶν του. Στὶς σπουδές του συμπεριέλαβε τὴ ρητορική, τὶς φυσικὲς ἐπιστῆμες καὶ τὴ θεολογία.

Κατὰ τὴν ἔναρξη τοῦ ἐμφυλίου πολέμου φαίνεται ὅτι ὁ Ὅσιος, λόγῳ νεαρῆς ἡλικίας, δὲν ἔλαβε ἐνεργὸ μέρος. Τὸ ἑπόμενο ὅμως ἔτος (1342) ἀπεφάσισε νὰ ἐπιστρέψει στὴ γενέτειρά του, ὅπου εὑρέθηκε σὲ μία διάσπαση χειρότερη ἀπὸ αὐτὴ τῆς πρωτεύουσας. Οἱ ταραχὲς τῆς Κωνσταντινουπόλεως εἶχαν δώσει τὴν ἀφορμὴ τῆς κινητοποιήσεως τῶν δυνάμεων στὰ μεγάλα ἀστικὰ κέντρα.

Στὴ Θεσσαλονίκη οἱ εὐγενεῖς ἐτάχθηκαν στὸ πλευρὸ τοῦ Ἰωάννου Καντακουζηνοῦ, ἐνῶ ὁ λαός, συγκινούμενος πάντοτε ἀπὸ τὸ δράμα μιᾶς χήρας βασίλισσας καὶ ἑνὸς ἀνήλικου διαδόχου, τῶν ὁποίων κινδυνεύουν τὰ δίκαια, ἐτάχθηκε μὲ τὸ μέρος τοῦ Ἰωάννου Παλαιολόγου.

Να είσαι έτοιμος κάθε στιγμή

Ο θάνατος για τους δικαίους δεν είναι συμφορά, αλλ’ αντίθετα απελευθέρωση από την τυραννία των παθών και αιώνια πνευματική ένωση με τον Κύριο. 

Η παρούσα ζωή και ο ακατάπαυστος πόλεμος των παθών συσσωρεύουν πολύ κόπο στην ψυχή. Ο κατά Θεόν θάνατος είναι ανάπαυση της ψυχής από τους κόπους. 

Μακάριος ο άνθρωπος που ελπίζει στον Κύριο!

Πόσο ωραία, πόσο ευχάριστη, πόσο χαριτωμένη είναι η εικόνα εκείνου που ελπίζει στον Θεό που σώζει, στον Θεό των οικτιρμών, τον Θεό του ελέους, τον αγαθό και φιλάν­θρωπο Θεό.

Αληθινά μακάριος είναι ο άνθρωπος που ελπίζει στον Θεό! Ο Θεός είναι πάντα βοηθός του και δεν φοβάται ό,τι κακό κι αν του προξενήσει άνθρωπος. Ελπίζει στον Κύριο και πράττει τα αγαθά! Κάθε του ελπίδα την έχει εναποθέσει σ’ Αυτόν, και σ’ Αυτόν εξομολογείται με όλη του την καρδιά. Είναι το καύχημά του, είναι ο Θεός του και Τον επικαλείται μέρα και νύχτα.

Το στόμα του ωραίο, αναπέμπει αίνους στον Θεό, τα χείλη του, πιο γλυκά από μέλι και κερί σαν ανοίγουν για να ψάλλουν στον Θεό· η δε γλώσ­σα του γεμάτη χάρη, κινείται προς δοξολογία Θεού.

«Μια παράξενη ιστορία που άλλαξε την ζωή ενός μοναχού»

Μία διδακτική ιστορία που άλλαξε την ζωή ενός μοναχού. Μια παράξενη ιστορία που μας μαθαίνει πως «όλα τα προβλήματα λύνονται με ανεξήγητη, ακατανόητα υπέροχη και ισχυρή ταπεινοφροσύνη».

~ Ο π. Μελχισεδέκ πριν πάρει το μεγάλο σχήμα, λεγόταν ηγούμενος Μιχαήλ. Ήταν ξυλουργός, ικανός και επιμελής.

Στους ναούς και στα κελιά των αδελφών υπάρχουν μπαούλα, αναλόγια, σκαλιστά προσκυνητάρια. καθίσματα και άλλα έπιπλα από τα χέρια του. Δούλευε από το πρωί μέχρι την νύχτα.

Κάποτε δούλευε αρκετούς μήνες, χωρίς σχεδόν να βγαίνει από το ξυλουργείο. Κι όταν τελείωσε, ένιωσε τόσο άσχημα που σωριάστηκε και έμεινε στον τόπο. 

Από τις φωνές των ανθρώπων έτρεξαν αρκετοί μοναχοί, ανάμεσα τους και ο π. Ιωάννης (Κρεστιάνκιν). Όλοι ήταν σκυμμένοι από πάνω του. Ξαφνικά ο π. Ιωάννης είπε: 

Κρυφές θηλιές

«Πρόσεχε τον εαυτό σου!». Δηλαδή, από κάθε μεριά να παρακολουθείς προσεκτικά τον εαυτό σου. 

Ακοίμητα να έχεις τα μάτια της ψυχής σου. Περπατάς ανάμεσα σε παγίδες. Κρυφές θηλιές έχει στήσει στον δρόμο σου ο πονηρός. 

Το καλύτερο είναι το χαμόγελό σου

Δεν μπορείς να γνωρίσεις τίποτα και κανέναν παρά μόνο μέσα από μία σχέση. Μία σχέση θέλει θυσία, αλληλοπεριχώρηση, κατανόηση, αφοσίωση, υπομονή, αυταπάρνηση.

Δεν θα πω αγάπη, γιατί η αγάπη περικλείει όλα τα παραπάνω και πολλά ακόμη. Συνήθως ο μεγάλος ένοχος της αποτυχίας μας για μία υγιή σχέση με τους άλλους είναι ο εαυτός μας.

Οι σχέσεις μας φθείρονται όταν το «εγώ» μας αντί με τον καιρό να ελαττώνεται αρχίζει να αυξάνεται μέσα στην σχέση. 

Γιατί θυμόμαστε;

Η μνήμη δόθηκε στον άνθρωπο κατά τη δημιουργία του, ώστε να μπορεί μέσω αυτής να έχει συνεχή μνήμη του Θεού και να ενώνεται μ’ Αυτόν μόνιμα και δια του νου και δια της καρδίας. Γράφει ο Άγιος Νικόλαος Καβάσιλας: «μνήμη έσχομεν, ίνα τον Χριστόν φέρωμεν».

Με τη μνήμη του Θεού ο άνθρωπος ενισχύεται στην τήρηση και την εφαρμογή των εντολών, με άλλα λόγια, προφυλάσσεται από τα πάθη και δημιουργεί τις συνθήκες για την ανάπτυξη των αρετών μέσα του.

Η μνήμη του Θεού είναι η κύρια προϋπόθεση και όρος της αγάπης του Θεού, που έχει την ιδιότητα να υποκινεί και να οδηγεί σε αύξηση, η μνήμη του Θεού και η αγάπη του Θεού συμβαδίζουν (στους τελείους και απαθείς κατά τον Άγιο Συμεών το Νέο Θεολόγο).

Για τον άνθρωπο που την κατέχει, η μνήμη του Θεού γίνεται «ευφροσύνης χαριστική», γεννά στην ψυχή του «ηδονήν τινα άρρητον», όπως λέγει και ο Ψαλμωδός: «εμνήσθην του Θεού και ευφράνθην» (Ψαλμ. 76,4).

Αμέσως θα ξεχάσεις

Ο ναός είναι θεμέλιο της αρετής και σχολείο της πνευματικής ζωής. Πάτησε στα πρόθυρά του μόνο, οποιαδήποτε ώρα, κι αμέσως θα ξεχάσεις τις καθημερινές φροντίδες. 

Πέρασε μέσα, και μια αύρα πνευματική θα περικυκλώσει την ψυχή σου. 

«Ακόμα και αυτοί οι χριστιανοί συχνά φτιάχνουν έναν χριστιανισμό στα μέτρα τους..»

“Ὁ ἄνθρωπος ἀπό τῆς βρεφικῆς ἡλικίας σιγά σιγά παύει νά μεγαλώνει μέ τόν Θεό. Ἀλλιῶς διαπαιδαγωγοῦνται τά παιδιά σήμερα.

Δέν παιδαγωγοῦνται ἐν Θεῶ. Δέν ὡριμάζει ὁ ἄνθρωπος ὡς θεανθρώπινη προσωπικότητα. Ἀκόμα καί αὐτοί οἱ χριστιανοί συχνά φτιάχνουν ἕναν χριστιανισμό στά μέτρα τους. Ζεῖ ὁ ἄνθρωπος τόν κόσμο καί παραδέχεται τήν Ἐκκλησία. Παραδέχεται τήν Ἐκκλησία καί ζεῖ τόν κόσμο. Ἔχει κοινή ζωή καί ἐκτιμᾶ τήν ἐκκλησιαστική ζωή. Ἐκτιμᾶ τήν ἐκκλησιαστική ζωή καί ζεῖ κοινή ζωή. Αὐτός εἶναι ὁ πεπτωκός ἄνθρωπος!

Γι’ αὐτό καί ἡ Θ. Λειτουργία, ὡς ἐπί τό πλεῖστον, ἁπλῶς καλλωπίζει τήν ζωή τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά δέν… τήν γεμίζει. Δέν εἶναι ἐκκλησιαστική ζωή. Ἡ διασπάθιση τοῦ χρόνου καί οἱ μέριμνες ἐπιφέρουν τόν ἐξοβελισμό τῆς λατρευτικῆς ἐμπειρίας. 

Όταν σας έρχονται κακοί λογισμοί

Όταν σας επισκέπτονται κακοί λογισμοί για οποιονδήποτε, παλέψτε με την κακή αυτή σκέψη για τον αδελφό μας ή την αδελφή μας!

Τότε θα διαφυλάξετε την ενότητα της ζωής, την ενότητα της αγάπης στο Πνεύμα του Θεού μας.

Οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν ότι, όταν διαλογίζονται κάτι κακό σε κάποια γωνιά του σπιτιού τους, στη «φωλιά» τους, καταστρέφουν το μεγάλο σώμα όλης της ανθρωπότητος.

Από τους κακούς αυτούς λογισμούς και τις αρνητικές διαθέσεις προς τον αδελφό συντρίβεται ο ίδιος ο άνθρωπος και αισθάνεται τη δυστυχία του.

Αυτό είναι πολύ λεπτό πράγμα. Ποτέ δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι η άσχημη σκέψη μας δεν είναι η πρώτη σκέψη αλλά η αντανάκλαση της κακής διαθέσεως, της ασυμπάθειας, του θυμού ή του εκνευρισμού της αδελφής ή του αδελφού εναντίον μας.

Ωστόσο, κάθε κακή σκέψη που εμφανίζεται μέσα μου αντανακλάται αρνητικά στις σχέσεις μου. Η καρδιά του άλλου ανθρώπου αισθάνεται την άσχημη αυτή ενέργεια.

Τους διώχνουμε

Οι λογισμοί απιστίας είναι για την πίστη ό,τι οι ακάθαρτοι λογισμοί για την ηθική. 

Όταν συναντάμε τους τελευταίους τί κάνουμε; Τους διώχνουμε αμέσως. Το ίδιο οφείλουμε να κάνουμε και με τους πρώτους. 

«Εξαναγκάζοντας» τον Θεό να ακούσει την προσευχή σου

Με τα λόγια αυτά άρχισε ο γέροντας Πνευματικός να διηγείται στο πνευματικό παιδί του μια προσωπική του εμπειρία από κάποιον θεοφοβούμενο άνθρωπο παλαιά στη Μυτιλήνη.

–Που λες, Μιχάλη τον λέγανε. Τον ήξερα εγώ προσωπικά. Στη Μυτιλήνη ζού­σε, σ’ ένα κεφαλοχώρι. Άνθρωπος τι­­μιος, εργάτης, με φόβο Θεού πάνω του. Οικοδόμος ήταν. Μεροδούλι – μεροφάι. Όλη τη μέρα στη δουλειά, και το βρα­δυ στο σπίτι, στην οικογένειά του. Ει­χε γυναίκα και οχτώ παιδιά. Ούτε ένα, ούτε δύο. Οχτώ του Θεού τα είχε. Η γυναίκα του δεν εργαζόταν. Και να ’θελε, που να ευκαιρήσει με οχτώ παιδιά; Ένα ημερομίσθιο, και μ’ αυτό, με τη βοήθεια του Θεού, τα ’βγαζαν πέρα. Δεν τους άφηνε ο Θεός.

Δεν τους άφηνε ο Θεός, γιατί εκείνοι δεν Τον άφηναν. Κατάλαβες; Ήταν θεοσεβούμενη οικογένεια η οικογένεια του κυρ-Μιχάλη, παιδί μου. Από την εκ­κλη­σία δεν έλειπαν Κυριακές, γιορτές, και στη ζωή τους πολύ προσεκτικοί. Και με ελεημοσύνες επιπλέον, όσο μπο­ρού­σαν. Τι να μπορούσαν δηλαδή; απ’ το υ­στέρημά τους οι άνθρωποι. Κυλούσε η ζωή τους ήσυχα, κι αυτοί δόξαζαν τον Θεό.

Ανάβοντας ένα κερί για τον εχθρό...

Όταν ξαναήλθε για την εξομολόγηση έλαμπε το πρόσωπό του.

«Πάτερ, αυτό που μου είπατε την τελευταία φορά το εφάρμοσα και είδα σχεδόν άμεσα το αποτέλεσμά του».«Ποιο;», απόρησε ο ιερέας.

«Δεν θυμάμαι για τι μου λέτε.

Και ο καιρός που πέρασε, και οι διάφορες εξομολογήσεις πολλών ανθρώπων που περνούν από το εξομολογητάρι, με κάνουν να μη θυμάμαι τις συζητήσεις που γίνονται κάθε φορά με τον εξομολογούμενο, οπότε να με συμπαθάτε, μα δεν… θυμάμαι».

«Σας είχα εξομολογηθεί την προηγουμένη φορά», είπε ο μεσήλικας άνδρας, «ότι είχα κάποιο πρόβλημα μ’ έναν γείτονα που με ταλαιπωρούσε, και συνεχίζει βέβαια να με ταλαιπωρεί, με τα λόγια τα πειρακτικά που λέει συχνά, με ενέργειες προσβλητικές, και μάλιστα κάποιες που στρέφονται εναντίον και των ίδιων των παιδιών μου.

Ας την αλλάξουμε

Ας ακολουθήσουμε τον αγαθό Κύριο, ας αποφύγουμε τις επιθυμίες του κόσμου, ας αποφύγουμε τον απατηλό κόσμο και τον άρχοντά του, ας ανήκουμε καθαρά στον Δημιουργό μας, ας τιμήσουμε την εικόνα, ας σεβασθούμε το ότι μας έχει καλέσει, ας αλλάξουμε τη ζωή μας. 

Φωτογραφίες από τη λήξη των Κατηχητικών συνάξεων του Ι.Ν. Παντανάσσης (13.06.2020)

Ἑβδομαδιαῖον Πρόγραμμα Ἱερῶν Ἀκολουθιῶν

† Κυριακῇ 14 Ἰουνίου 2020 (Α' Ματθαῖου) (τῶν Ἁγίων Πάντων)

Τὸ Εὐαγγέλιον

Ἐκ τοῦ κατά Ματθαῖον

Κεφ. ι' : 32-33, 37-38, ιθ' : 27-30

Εἶπεν ὁ Κύριος τοῖς ἑαυτοῦ Μαθηταῖς· Πᾶς ὅς τις ὁμολογήσει ἐν ἐμοὶ ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὁμολογήσω κἀγὼ ἐν αὐτῷ ἔμπροσθεν τοῦ Πατρός μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς. Ὅς τις δ᾿ ἂν ἀρνήσηταί με ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ἀρνήσομαι αὐτὸν κἀγὼ ἔμπροσθεν τοῦ Πατρός μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς. ῾Ο φιλῶν πατέρα ἢ μητέρα ὑπὲρ ἐμὲ οὐκ ἔστι μου ἄξιος· καὶ ὁ φιλῶν υἱὸν ἢ θυγατέρα ὑπὲρ ἐμὲ οὐκ ἔστι μου ἄξιος. Καὶ ὃς οὐ λαμβάνει τὸν σταυρὸν αὐτοῦ, καὶ ἀκολουθεῖ ὀπίσω μου, οὐκ ἔστι μου ἄξιος. Ἀποκριθεὶς δὲ ὁ Πέτρος, εἶπεν αὐτῷ· Ἰδοὐ, ἡμεῖς ἀφήκαμεν πάντα καὶ ἠκολουθήσαμέν σοι· τί ἄρα ἔσται ἡμῖν; ῾Ο δὲ ᾿Ιησοῦς εἶπεν αὐτοῖς· Ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ὅτι ὑμεῖς οἱ ἀκολουθήσαντές μοι, ἐν τῇ παλιγγενεσίᾳ, ὅταν καθίσῃ ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐπὶ θρόνου δόξης αὐτοῦ, καθίσεσθε καὶ ὑμεῖς ἐπὶ δώδεκα θρόνους, κρίνοντες τὰς δώδεκα φυλὰς τοῦ ᾿Ισραήλ.

Έχουμε, αλλά είναι σκόρπια

Πρέπει να έχουμε πάντα στο νου μας πως ο διάβολος προσπαθεί ακατάπαυστα να καλύπτει τη ψυχή μας με τη σκόνη της κόλασης. 

Εμείς έχουμε ήδη αρκετή απ’ αυτή τη σκόνη μέσα μας, αλλά είναι σκόρπια. 

Πώς είναι δυνατόν να απορρίπτεις ένα Μυστήριο και κάποιο άλλο να το αποδέχεσαι;

Να ψάχνεις την Αλήθεια και όχι την ανάπαυση!

~ Διαπιστώνω για άλλη μια φορά την φοβερή έλλειψη ορθόδοξων κριτηρίων από τους «πιστούς χριστιανούς» που χαρακτηρίζουν έναν κληρικό που αμνηστεύει τις προγαμιαίες σχέσεις ή αφήνει υπονοούμενα ότι «δεν έγινε και τίποτα» εάν ζεις σαρκικά και άσωτα ή προβάλει ως ακραίο τον κανόνα ακοινωνησίας σε ανάλογες περιπτώσεις, ως προοδευτικό και άξιο, ενώ τον πνευματικό που τηρεί τα παραδεδομένα των Θεοφόρων Αγίων Πατέρων μας, που λέγει την αλήθεια στο πνευματικό του τέκνο όσο σκληρή κι αν είναι, που δεν κάνει εκπτώσεις χάριν της ανθρωπαρέσκειας, να χαρακτηρίζεται κληρικός με παρωπίδες, οπισθοδρομικός, συντηρητικός και χριστοταλιμπάν.

Είναι πραγματικά λυπηρό οι χριστιανοί να αναπαύονται σε λόγους που νοθεύουν την Αλήθεια.

Χρειάζεται να καταλάβουμε ότι όταν κατ’ επιλογήν μας και επαναλαμβανόμενα αυτονομούμαστε από τον τρόπο της Εκκλησίας δεν μας φταίει ο πνευματικός μας που μας λέγει ότι δεν θα κοινωνήσουμε. 

Δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει

Καθένας μας μπορεί να κρίνει για το Θεό κατά το μέτρο της χάριτος του Αγίου Πνεύματος που γνώρισε. 

Γιατί πώς είναι δυνατό να σκεφτόμαστε και να κρίνουμε για πράγματα που δεν είδαμε ή δεν ακούσαμε και δεν ξέρουμε; Οι άγιοι λένε πως είδαν το Θεό. 

Ο Θεός είναι παρών, όπου κι αν είσαι, κάθε στιγμή

Εύχομαι ο Θεός να είναι πάντα μαζί σου και να ευλογεί τη ζωή σου. Εύχομαι να ζεις την αγάπη του Χριστού στην καρδιά σου και κάθε ημέρα σου να κυλάει ευλογημένη, μέσα στην αίσθηση της παρουσίας κι αγάπης του Θεού.

Τι ώρα είναι τώρα; Το ρωτώ, διότι δεν ακούμε όλοι την ίδια ώρα. Η εκπομπή αυτή ακούγεται σ' όλο τον κόσμο σε διαφορετικές ώρες.

Και αν εδώ, στην Ελλάδα, τώρα είναι μεσημέρι, στην Αμερική είναι ακόμα χαράματα. Αλλού είναι πιο προχωρημένη η ώρα.

Αλλού ακούγεται σε αναμετάδοση και αλλού ακούγεται σε επανάληψη. Μα όπου κι αν είμαστε, όποια ώρα κι αν είναι, ένα είναι το βέβαιο: ο Θεός είναι παρών! Εκεί όπου είσαι αυτή τη στιγμή.

Σαν μια πηγή

Όταν αρχίσεις την ευχή, συγκέντρωσε όλες τις εσωτερικές δυνάμεις του πνεύματός σου, ένωσε τες με εκείνες της καρδιάς σου και παρέμενε ακίνητος. 

Για μια ή δυό ή και περισσότερες μέρες σκέψου μόνο το νόημα αυτών που λες, προφέροντας κάθε λέξη ξεχωριστά και προσεχτικά.