Αδύνατον να καθαρίσουμε την καρδιά μας από εμπαθή νοήματα και να διώξουμε τους νοητούς εχθρούς, χωρίς συχνή επίκληση του Ιησού
27. Τύπος και υπόδειγμα της καρδιακής ησυχίας, φίλε μου – αν θέλης να αθλήσης πνευματικά – ας σου είναι πάντα το μικρό ζωύφιο που λέγεται αράχνη. Διαφορετικά δεν θα ησυχάση ο νους σου έτσι που πρέπει. Και εκείνη μεν, η αράχνη, κυνηγάει μικρές μύγες, εσύ όμως, αν ησυχάζης σαν κι αυτήν δοκιμάζοντας κόπο και πόνο στην ψυχή σου, δεν θα πάψης να σκοτώνης πάντα τα βαβυλώνια νήπια, δηλαδή τους κακούς λογισμούς στην αρχή τους. Για τον φόνο αυτόν μακαρίζεσαι από το Άγιο Πνεύμα που μιλάει με το στόμα του Δαβίδ (Ψαλμ. ρλς’ 9).
28. Όπως δεν είναι δυνατόν να φανή η Ερυθρά Θάλασσα στο ουράνιο στερέωμα ανάμεσα στ’ αστέρια και όπως δεν είναι δυνατόν να μην αναπνέη ο άνθρωπος που περπατάει στη γη τον αέρα που είναι γύρω του, έτσι δεν είναι δυνατόν να καθαρίσουμε και την καρδιά μας από εμπαθή νοήματα και να διώξουμε τους νοητούς εχθρούς απ ‘ αυτήν χωρίς συχνή επίκληση του Ιησού.
29. Αν μένης στην καρδιά σου με φρόνημα ταπεινό, με μνήμη θανάτου, με αυτομεμψία, μα αντίρρηση και επίκληση του Ιησού και βαδίζης κάθε μέρα με τα όπλα αυτά την στενή μεν, αλλά πρόξενο χαράς και ευχάριστη οδό της διάνοιας έχοντας νήψη, θα φτάσης σε άγιες θεωρίες αγίων. Και θα σε φωτίση για να κατανοήσης βαθειές μυστικές αλήθειες ο Χριστός, στον οποίον υπάρχουν «οι θησαυροί της σοφίας οι απόκρυφοι» (Κολοσ. Β’ 3) και «κατοικεί παν το πλήρωμα της Θεότητος σωματικώς» (Κολοσ. β’ 9).
Θα καταλάβης δηλαδή πως εκτός από τον Ιησού επιφοίτησε στην ψυχή σου και το Άγιο Πνεύμα, από το οποίο φωτίζεται ο νους του ανθρώπου να βλέπη με ξέσκεπο πρόσωπο, δηλαδή άμεσα. Γιατί κανένας, λέει η Αγία Γραφή, δεν «λέγει Κύριον Ιησούν ειμή εν Πνεύματι Αγίω» (Α’ Κορ. ιβ’ 3), επιβεβαιώνοντας μυστικά με άλλα λόγια πως αυτός είναι ο ζητούμενος Χριστός.
30. Καλό είναι όμως να ξέρουν οι φιλομαθείς κι αυτό το πράγμα, ότι βέβαια οι φθονεροί δαίμονες συχνά μας κρύβουν και μας περιορίζουν τον πόλεμο, επειδή μας φθονούν οι απαίσιοι εξαιτίας της ωφέλειας, της γνώσεως και της αναβάσεώς μας στον Θεό. Το κάνουν αυτό ακόμα με το σκοπό, αφού πάψουμε να ανησυχούμε, να αρπάξουν τον νου μας και να μας ξανακάνουν να μην τον προσέχουμε.
Στόχος τους, που δεν παύουν να επιδιώκουν, και αγώνας τους είναι να μην αφήνουν την καρδιά μας να ζη προσεκτικά, επειδή ξέρουν τι λογής πλούτος συνάγεται στην ψυχή. Όμως εμείς τότε ας προχωρούμε σε πνευματικές θεωρίες, μνημονεύοντας τον Κύριό μας Ιησού Χριστό. Και τότε ξαναγυρίζει ο πόλεμος στον νου. Μόνο σύμφωνα με το θέλημα του ίδιου του Κυρίου μας, για να μιλήσω έτσι, και με πολλή ταπείνωση να τα κάνουμε όλα αυτά.
31. Πρέπει βέβαια, εφόσον ζούμε σε κοινόβιο, να κόβουμε το κάθε μας θέλημα αυτοπροαίρετα και να υπακούμε με πρόθυμη διάθεση στον ηγούμενο. Και όταν ο Θεός έρχεται μέσα μας και γίνεται ένα μαζί μας, γινόμαστε κάπως ευκολοοδήγητοι και χωρίς δικό μας θέλημα.
Πρέπει αυτό να το έχουμε σαν τέχνη μας για να μην ταραζώμαστε από την οργή και κινούμε το θυμικό μας παράλογα κι αντίθετα από τη φύση μας και βρεθούμε έτσι χωρίς θάρρος στον αόρατο πόλεμο. Είναι συνηθισμένο γεγονός, όταν το θέλημά μας δεν το κόβουμε εμείς οι ίδιοι, να ξεσηκώνεται αυτό με οργή εναντίον αυτών που επιχειρούν να το κόψουν χωρίς εμείς να το θέλουμε. Από αυτήν την αιτία επομένως κινείται και ο θυμός με άγρια γαυγίσματα και χάνει τη γνώση της πάλης που μόλις και μετά βίας και με κόπο πολύ μπόρεσε να αποκτήση.
Ο θυμός δηλαδή είναι φθαρτικός απ’ τη φύση του. Αν μεν κινήται εναντίον λογισμών δαιμονικών, τους καταστρέφει ολοκληρωτικά. Αν όμως ταράζεται εναντίον ανθρώπων, καταστρέφει τους αγαθούς λογισμούς μέσα μας. Εν πάση περιπτώσει βλέπω πως ο θυμός είναι αιτία φθοράς κάθε είδους λογισμών είτε πονηρών είτε αγαθών, ανάλογα. Μας δόθηκε ως όπλο και τόξο από τον Θεό, αν δεν κατευθύνεται και προς τις δύο πλευρές. Πάντως αν ενεργεί διαφορετικά, είναι εξολοθρευτικός. Έχω υπόψη μου παλιόσκυλα να καταστρέφουν τα πρόβατα το ίδιο όπως και οι λύκοι.
Οσίου Ησυχίου του Πρεσβυτέρου
Λόγος που ωφελεί την ψυχή και σώζει: Μικρή Φιλοκαλία
(Κεφάλαια 27,28,29,30,31 από τα 203 συνολικά)
Περιληπτική προσέγγιση του έργου με επεξηγηματικά σχόλια:
_ Ο όσιος Ησύχιος συστήνει τον αγώνα για την εξουδετέρωση των κακών λογισμών και μάλιστα εν τη γενέσει τους, όταν ακόμη δηλαδή βρίσκονται σε νηπιακή κατάσταση, όπως συμβαίνει με την αράχνη που σκοτώνει μικρές μικρές μύγες.
_ Όπως δεν γίνεται να κινούμαστε πάνω στη γη χωρίς να αναπνέουμε τον αέρα έτσι είναι αδύνατον να καθαριστεί η καρδιά μας από εμπαθείς σκέψεις χωρίς τη συχνή καρδιακή επίκληση του Ιησού Χριστού.
_ Επαναλαμβάνει εδώ ο όσιος τα συστατικά της συνταγής που οδηγεί στις άγιες θεωρίες: Να βαδίζεις τη στενή αλλά ευχάριστη οδό της νήψης με ταπεινό φρόνημα, με μνήμη θανάτου, με αντίρρηση, αυτομεμψία και συνεχή επίκληση Χριστού. Τότε θα σε φωτίσει να γνωρίσεις τους μυστικούς θησαυρούς της σοφίας του.
_ Κίνδυνος υπάρχει βέβαια από τον πονηρό που σε κάνει να πιστεύεις πως κάλμαρε ο πόλεμος λόγω του φθόνου του για την πνευματική σου πρόοδο μέχρι να σου αρπάξει τον νου και αφού επαναπαυτείς να σταματήσεις την προσοχή και φύλαξή του. Επειδή γνωρίζει τον πλούτο που μαζεύεται στην ψυχή μας θέλει να εμποδίσει την καρδιά μας να ζει προσεκτικά. Μόνο μνημονεύοντας το όνομα του Χριστού με πολλή ταπείνωση ο πόλεμος ξαναγυρίζει στον νου μας και τότε ενδεχομένως προχωράμε σε πνευματικές θεωρίες, εάν ο Θεός το επιτρέψει.
_ Ο θυμός είναι φθαρτικός από τη φύση του και αιτία φθοράς κάθε είδους λογισμών, βλαπτικών ή καλών. Δόθηκε ως όπλο από τον Θεό. Και για τα κοινόβια συστήνει ο όσιος την εκκοπή του θελήματος των μοναχών, διότι συνήθως εγείρεται ο θυμός, όταν χωρίς τη θέληση κάποιου επιχειρεί κάποιος άλλος να του κόψει το θέλημα. Εάν προκληθεί ο θυμός τότε χάνεται η γνώση της πάλης που με πολύ κόπο αποκτήσαμε. Μόνο όταν ο Θεός έρχεται μέσα μας και γίνεται ένα μαζί μας, γινόμαστε κάπως ευκολοοδήγητοι και χωρίς δικό μας θέλημα και γι΄αυτό χρειάζεται μεγάλη διάκριση και λεπτότητα και εκ μέρους του πνευματικού οδηγού στο πώς θα χειριστεί την κάθε ψυχή.
_ Συχνά, αναφέρει ο όσιος πως και τα σκυλιά που υποτίθεται πως φυλάνε το κοπάδι κομματιάζουν τα πρόβατα το ίδιο όπως και οι λύκοι.
Για τον όσιο Ησύχιο γνωρίζουμε πως ήταν ηγούμενος της Ιεράς Μονής της Φλεγομένης Βάτου, στο Θεοβάδιστο Όρος Σινά. Από όσα έγραψε σώζεται μόνο το έργο που παραθέτουμε εδώ. Περιλαμβάνει διακόσια «κεφάλαια» και αναφέρεται στο βασικό πνευματικό θέμα της Νήψεως. Όσα καταθέτει στα πνευματικά κεφάλαια, που επακολουθούν, μαρτυρούν τη βαθιά πνευματική εμπειρία του οσίου μας και η συμπερίληψη του έργου αυτού στη Φιλοκαλία υπογραμμίζει επαρκώς, την κεφαλαιώδη σημασία που έχει και τη σπουδαιότητά του ως αντιπροσωπευτικού έργου της νηπτικής θεολογίας της Εκκλησίας μας.
