Η προσευχή στις ευγενέστερες μορφές της είναι παράσταση ενώπιον του Θεού, πρόσωπο με Πρόσωπο. Συνδέεται με ακραία ένταση όλης της υπάρξεως μας.
Με την προσευχή μπορούμε να αναπληρώσουμε την ανεπάρκεια των φυσικών χαρισμάτων με τα υπερφυσικά· να καλύψουμε τα κενά στη σφαίρα της ορθολογικής γνώσεως με την ύψιστη μορφή γνώσεως του Είναι. Ανυψούμενη επάνω από το επίπεδο της αποδεικτικής σκέψεως, αξιώνει τον άνθρωπο σε άμεση θεωρία των Θείων αληθειών.
Η προσευχή, μας χειραγωγεί σε όλες τις περιστάσεις της ζωής μας. Εμείς, για παράδειγμα, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τι υπάρχει στην καρδιά του άλλου ανθρώπου, γι’ αυτό και δεν γνωρίζουμε τι πρέπει να κάνουμε ή να πούμε στη μία ή στην άλλη περίπτωση. Προσευχόμενοι στον Θεό, ζητώντας νουθέτηση από τον Παντογνώστη, δεχόμαστε στην προσευχή την υπόδειξη που χρειαζόμαστε.
Η ζωή είναι άπειρα ποικιλόμορφη. Για τον κάθε άνθρωπο προτάθηκε ιδιαίτερη οδός. Στον νου μας μπορούμε να κάνουμε διάφορα σχέδια για το μέλλον, αλλά ωστόσο κατά την πραγματοποίηση τους η ζωή, τόσο στο σύνολο της όσο και σε κάθε ξεχωριστή πράξη μας ή στιγμή, είναι μοναδική. Από τη μηδαμινότητα αυτή και το ανεπανάληπτο, το παρελθόν φαίνεται σε πολλούς ανθρώπους ως μοίρα γραμμένη από κάποιον γι’ αυτούς, ως πεπρωμένο.
Εμείς όμως οι χριστιανοί ελευθερωθήκαμε από τον εφιάλτη αυτό. Γνωρίζουμε με πίστη και από την πείρα ότι είμαστε ελεύθεροι στην επιλογή μας. Αυτό ωστόσο είναι λίγο. Το να είμαστε ελεύθεροι στην επιλογή μας δεν σημαίνει ακόμη ότι είμαστε και σοφοί και αληθινοί. Όλοι συνειδητοποιούμε ότι, αν δεν κατέχουμε παγγνωσία, δεν μπορούμε να εκφέρουμε ορθή κρίση με την έσχατη σημασία του λόγου αυτού.
Όταν πρέπει στη ζωή να αποφασίσουμε για κάποιο βήμα, για οποιαδήποτε αλλαγή, ουσιώδη ή ακόμη και επουσιώδη εξωτερικά, τότε κανένας ανθρώπινος υπολογισμός, καμία λογική δεν μας βοηθά να αποφασίσουμε το ζήτημα αυτό· δεν μας επιτρέπει να προβλέψουμε σε ποια περίπτωση το αποτέλεσμα της ενέργειας μας θα είναι αγαθό και σε ποια ολέθριο.
Αν όμως σε τελειότερη μορφή μόνο οι άνθρωποι που κατέχουν προφητική όραση και ακοή ως φίλοι Θεού μπορούν με την προσευχή να γνωρίζουν το θέλημα του Θεού, τότε και ο καθένας μας με την προσευχή πρέπει να αναζητά λύση για κάθε ζήτημα. Ας είναι αυτό στην αρχή έστω και ασαφές, συγκεχυμένο, απόμακρο.
Εντούτοις, αν καταφεύγουμε συνεχώς στον Θεό, η καρδιά μας θα γνωρίσει την οδό αυτή και θα αινέσει τον Κύριο από τη μεγάλη χαρά που γεννιέται με τη γνώση αυτή.
Όταν ο άνθρωπος φτάνει κατ’ αρχάς στην προσευχή, τότε εκείνη τον συγκλονίζει, και κατά κάποιον τρόπο τον συντρίβει και τον εξουθενώνει. Η είσοδος στον κόσμο της θείας αιωνιότητος ή, διαφορετικά, η Άνωθεν αυτή γέννηση, συνδέεται με οδύνη:
«Ωδινήσαμεν και ετέκομεν πνεύμα σωτηρίας …» (Ησ. 26,18).
Ελθέ, το Φως το αληθινόν.
Ελθέ, η ζωή η αιώνιος.
Ελθέ, το απόκρυφον Μυστήριον.
Ελθέ, το ασύλληπτον απαύγασμα.
Ελθέ, η ανονόμαστος Ύπαρξις.
Ελθέ, η απρόσιτος Φύσις.
Ελθέ, ο ανεκλάλητος Θησαυρός.
Ελθέ, το απερινόητον Πρόσωπον.
Ελθέ, η ανέσπερος Ημέρα.
Ελθέ, ο άδυτος Ήλιος.
Ελθέ, η των αδυνάτων Δύναμις.
Ελθέ, η των αγραμμάτων Σοφία.
Ελθέ, η άληκτος Χαρά.
Ελθέ, η αδιάψευστος Ελπίς.
Ελθέ, των πεπτωκότων η έγερσις.
Ελθέ, των νεκρών η ανάστασις.
Ελθέ, ο άθικτος και αψηλάφητος.
Ελθέ, ο αεί αναλλοίωτος και αμετάθετος.
Ελθέ, ο πάντοτε αμετακίνητος.
Ελθέ, ο απαύστως τα πάντα μετακινών.
Ελθέ, ο από πάντων κεκρυμμένος.
Συ, ο μη έχων που κρυβήναι, ως τα πάντα
πληρών και πανταχού παρών.
Ελθέ, το παμπόθητον Όνομα.
Ελθέ, ο υπεράνω των ουρανών.
Ελθέ Συ, Όν ηγάπησεν η ψυχή μου.
Ελθέ, ο Μόνος προς μόνον.
Ελθέ, ο γενόμενος εν ημίν πόθος.
Ελθέ, ο καταστάς η μόνη αναζήτησις ημών.
Ελθέ, η χαρά και η δόξα ημών.
Ελθέ, και σκήνωσον εν ημίν, ώ πανάγαθε Βασιλεύ
και Δέσποτα, και μείνον εν ημίν αδιαστάτως
και αχωρίστως και δι’ όλην την ζωήν
και μετά την έξοδον ημών,
όπως και ημείς μείνωμεν εν Σοι
και συμβασιλεύσωμεν μετά Σου, του Θεού,
του Όντος επί πάντας.
Γέροντας Σωφρόνιος
από το βιβλίο: "Το μυστήριο της χριστιανική ζωής"
εκδ.: Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Τιμίου Προδρόμου, Έσσεξ Αγγλίας, 2010