Ἡ ψυχολογία τῆς βυζαντινῆς τέχνης

Ἔχει εὐτυχῶς παρέλθει ὁ καιρὸς ὅπου ἦταν συνήθεια, ἂν ὄχι ἀναγκαιότητα, νὰ ἀρχίζει κανεὶς τὴν ἀναφορά του στὸ Βυζάντιο μὲ μιὰ ἀπολογία, ἢ καὶ μὲ μιὰ συγγνώμη. 

Γενεὲς ὁλόκληρες ἱστορικῶν καὶ λογίων κατάφεραν μὲ τὴν ὑπομονετική τους ἐργασία νὰ ἀποδόσουν τὴν πραγματικὴ θέση, ποὺ εἶναι σημαντική, τὴν πραγματικὴ μορφή, ποὺ εἶναι ἐπιβλητικὰ μεγαλόπρεπη, τῆς χιλιόχρονης αὐτῆς αὐτοκρατορίας, ἡ ὁποία ἐπὶ δέκα αἰῶνες ὑπῆρξε ὄχι μόνο ὁ δάσκαλος μιᾶς Εὐρώπης ἀκόμη βάρβαρης, ἀλλὰ καὶ ὁ προμαχώνας της στὴν Ἀνατολή, αὐτὸς ποὺ τὴν προστάτεψε κατὰ τὴν ἀνάπτυξή της καὶ τῆς ἐπέτρεψε νὰ φτάσει στὴν ὡριμότητα. 

Ἡ Εὐρώπη, ὅμως, ἀγνώμων, ἀφοῦ θαύμασε, ζήλεψε, μιμήθηκε τὸ Βυζάντιο ἐπὶ τόσον καιρό, ἀφοῦ τὸ ἐκμεταλλεύτηκε τόσο στυγνὰ κατὰ τοὺς τελευταίους αἰῶνες (ἀναφέρομαι στὴ Γένοβα, τὴ Βενετία), τελικὰ τὸ ἐγκατέλειψε, γιατί δὲν εἶχε πιὰ τίποτε νὰ τῆς προσφέρει καὶ γιατί ἠρνεῖτο νὰ ὑποταγεῖ στὴν παπικὴ ἐξουσία• τὸ ἐγκατέλειψε, μόνο του στὶς Τουρκικὲς ἐπιθέσεις. 

Συνηθίζει να κρύβεται

Ακόμα κι αν μας προσβάλλει χίλιες φορές την ημέρα ο πονηρός το ξεχνάμε, ενώ θυμόμαστε τις προσβολές των ανθρώπων πολύ περισσότερο. 

Ποιά εἶναι ἡ ραχοκοκκαλιά τῆς Ὀρθοδόξου Παραδόσεως

Συμβαίνει νὰ ἔχωμε στὰ χέρια μας ἕναν θησαυρό, τὴν Θεολογία τῆς Ὀρθοδόξου Παραδόσεως, ποὺ εἶναι ἀπαύγασμα καὶ ἀποτέλεσμα αἰώνων ἐμπειριῶν, ποὺ ἐπαναλαμβάνονται, ἀνανεώνονται καὶ καταγράφονται ἀπὸ τοὺς θεουμένους τῶν διαφόρων ἐποχῶν. 

Ἔχομε τίς ἐμπειρίες τῶν Πατριαρχῶν, τῶν Προφητῶν, καὶ μετὰ τίς ἐμπειρίες τῶν Ἀποστόλων, τίς ὁποίες ὅλες ἀποκαλοῦμε δοξασμό. Δοξάζεται ὁ Προφήτης σημαίνει ὅτι βλέπει τὴν δόξα τοῦ Θεοῦ. Δοξάζεται ὁ Ἀπόστολος σημαίνει ὅτι ὁ Ἀπόστολος βλέπει τὴν δόξα τοῦ Χριστοῦ. Βλέποντας ὁ Ἀπόστολος τὴν δόξα τοῦ Χριστοῦ, διαπιστώνει ἀπὸ τὴν ἴδια τὴν ἐμπειρία του ὅτι ἡ δόξα τοῦ Χριστοῦ στὴν Καινὴ Διαθήκη εἶναι ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ στὴν Παλαιὰ Διαθήκη. Ὁπότε ὁ Χριστὸς εἶναι ὁ Γιαχβὲ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ὁ Χριστὸς εἶναι ὁ Ἐλωΐμ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης.

Ὅσο γιὰ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο, τὸ τί εἶναι – ἐπειδὴ δὲν εἶναι σαφὲς στὴν Παλαιὰ Διαθήκη - διαπιστώνεται ἀπὸ τὴν ἐμπειρία τῶν Ἀποστόλων. Διότι σ’ αὐτοὺς γίνεται μία ἐπανάληψις τῆς ἐμπειρίας τῶν Προφητῶν μὲ τὴν διαφορὰ ὅμως ὅτι τώρα στὸν Γιαχβὲ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἔχει προστεθῆ ἡ ἀνθρώπινη φύσις τοῦ Χριστοῦ. 

Ὁ Ἅγιος Ἀγαθόνικος ὁ Μάρτυρας καί οἱ σύν αὐτῷ

Ὁ μάρτυρας Ἀγαθόνικος ἦταν ἀπὸ τὴ Νικομήδεια, καὶ τὸν συνέλαβε ὁ κόμης Εὐτόλμιος, ὁ ὁποῖος, ὅταν ἐπέστρεφε ἀπὸ τὴν περιοδεία του στὸν Πόντο, ὅπου εἶχε πάει γιὰ νὰ καταδιώξει χριστιανούς, στὴν Κάρπη βρῆκε τὸν Ζωτικό, ποὺ τὸν θανάτωσε μαζὶ μὲ τοὺς μαθητές του.

Ἐκεῖ ἔμαθε ὅτι ὁ πρίγκιπας τῆς πόλης ἔγινε χριστιανὸς ἀπὸ κάποιο Ἀγαθόνικο. Τότε, συνέλαβε τὸν πρίγκιπα καὶ τὸν Ἀγαθόνικο, καὶ ἀφοῦ τοὺς τιμώρησε μαζὶ μὲ ἄλλους χριστιανούς, κατόπιν ὅλους μαζὶ τοὺς ὁδήγησε στὸν βασιλιά, ποὺ βρισκόταν στὴ Θρᾴκη. 

Ἀλλὰ στὸ δρόμο, κοντὰ σὲ ἕνα χωριὸ ὀνομαζόμενο Ποταμός, σκότωσε τοὺς Ζήνωνα, Θεοπρέπιο, Ἀκίνδυνο καὶ Σεβηριανό, διότι ἀπὸ τὶς πολλὲς πληγὲς ποὺ εἶχαν στὰ πόδια τους, δὲν μποροῦσαν πλέον νὰ βαδίσουν. 

Δεν μπορείς από μόνος σου

Όταν αμαρτήσεις και η συνείδησή σου σε βασανίζει και σε καίει, να απευθυνθείς αμέσως στον ιερέα κι εκεί να αποθέσεις τις αμαρτίες σου. Είναι η μόνη αιώνια και ζωντανή θεραπεία.

Χίλιες εκκλησίες να χτίσεις, αν δεν μπεις μέσα, δε σώζεσαι...

Ήμουν στο λεωφορείο και δίπλα μου καθόταν μία κυρία. Περνώντας έξω από έναν Ιερό Ναό έκανα το σταυρό μου. Παρακινούμενη από εμένα έκανε και εκείνη κάτι σαν σταυρό -γρήγορα -γρήγορα- κάτι σαν ανακάτεμα!

Της λέω..»αυτόν τον σταυρό που κάνεις δεν τον φοβάται ο διάβολος» έτσι όπως τον κάνεις είναι σαν να κοροϊδεύεις.

Θίχτηκε τότε εκείνη και μου λέει: «Τι είναι αυτά που λέτε; Το ξέρετε πως εγώ είμαι πολύ πιστή και βοηθάω την εκκλησία όσο μπορώ;»

Της απάντησα πως δεν το ήξερα και συνέχισα: «Δηλαδή εκκλησιάζεστε, εξομολογείστε, κοινωνάτε, και συμμετέχετε στα μυστήρια της εκκλησίας;’

Ψυχή χωρίς προσευχή είναι καταδικασμένη

Ψυχή χωρίς προσευχή είναι καταδικασμένη να πεθάνει από πνευματική ασφυξία, όπως το σώμα όταν στερηθεί το οξυγόνο.

Δύο ειδών προσευχές έχουμε: την κοινή, τη φανερή· και την ατομική, τη μυστική. Η κοινή προσευχή πρέπει να γίνεται πάντοτε σύμφωνα με την τάξη και το τυπικό που ορίζει η Εκκλησία μας. 

Στην κοινή προσευχή δεν έχουμε δικαίωμα ν’ αυτοσχεδιάζουμε, όπως κάνουν οι αιρετικοί. Έχει τον καθορισμένο χρόνο και το καθορισμένο από την Εκκλησία περιεχόμενό της: μεσονυκτικό, όρθρος, ώρες, λειτουργία, εσπερινός, απόδειπνο. Το ίδιο το Πανάγιο Πνεύμα, που συγκροτεί ολόκληρη την Εκκλησία, όρισε αυτές τις προσευχές, για να λατρεύεται και να δοξάζεται αδιάκοπα ο αληθινός Θεός στη γη από τους ανθρώπους, όπως δοξάζεται στον ουρανό από τους αγγέλους.

Θα ζει με τους αγγέλους

Είναι μακάριος αυτός που έχει αποκτήσει την αγάπη, και με αυτήν ως κτήμα αναχωρεί προς τον Θεό, διότι ο Θεός, αναγνωρίζοντας τον δικό του άνθρωπο, θα τον δεχθεί στους κόλπους του, θα ζει δηλαδή ο εργάτης της αγάπης μαζί με τους Αγγέλους, και θα βασιλεύσει μαζί με τον Χριστό. 

Διότι την αγάπη έχοντας ήρθε και ο Θεός Λόγος επάνω στη γη, μ’ αυτήν και ο παράδεισος έχει ανοιχθεί για μας, και η ανάβαση στον ουρανό διακηρύχθηκε για όλους. 

Φιλοδοξία καί ταπεινοφροσύνη

Ὁ Χριστὸς μιλάει προφητικὰ γιὰ τὸ πάθος Του. Προετοιμάζει τοὺς μαθητές του γιὰ τὶς σκληρὲς ὧρες τῶν δραματικῶν γεγονότων ποὺ θὰ ἀκολουθήσουν. Προλέγει τὸ ποτήριο τοῦ μαρτυρικοῦ θανάτου ποὺ θὰ πιοῦν καὶ τὸ βάπτισμα τῆς θυσίας τοῦ αἵματος ποὺ θὰ ὑποστοῦν. Ὅμως οἱ μαθητὲς ἀδιαφορώντας γιὰ τὴν καταλληλότητα τῆς στιγμῆς ζητοῦν πρωτεῖα καὶ τιμές. 

Ἡ ἀπάντηση τοῦ Χριστοῦ εἶναι σαφὴς καὶ κατηγορηματική, «οὐκ οἴδατε τί αἰτεῖσθε», δὲν ξέρετε τί ζητᾶτε. Κάτι ἀνάλογο συμβαίνει καὶ στὴν προσωπική μας ζωή, ὅταν τὰ αἰτήματά μας εἶναι μικροπρεπῆ. Ὅταν λαχταρᾶμε, διακρίσεις, χρῆμα, προβολὴ καὶ ἐπιβολὴ στοὺς ἄλλους. Καὶ τὸ τραγικὸ εἶναι ὅτι τὰ ζητᾶμε ἀπὸ τὸν Χριστό, ποὺ τὰ περιφρόνησε καὶ ἀποκάλυψε τὴ μηδαμινότητά τους.

Τὸ πάθος τῆς φιλοδοξίας

Τὸ φυσικὸ αἴτημα γιὰ ἄνοδο καὶ πρωτιὰ ἔχει τὶς ρίζες του στὴν ἀρχὴ τῆς δημιoυργίας, τότε ποὺ ὁ Θεὸς ἔδωσε τὴν ἐντολὴ στοὺς ἀνθρώπους «ἀρχέτωσαν ἐπὶ πάσης τῆς γῆς». Ἡ ἔμφυτη τάση τοῦ ἀνθρώπου νὰ ἀνεβαίνει ψηλὰ καὶ νὰ προοδεύει στὴν ἐπιστήμη, τὴν τεχνολογία καὶ σὲ ὅλα τὰ ἐπίπεδά τῆς ζωῆς βελτιώνει τὴν ποιότητά της καὶ προάγει τὸν πολιτισμό. Ἡ ἔμφυτη, ὅμως, αὐτὴ τάση διαστρέφεται ἀπὸ τὸν ἐγωισμὸ σὲ πάθος καὶ ἁμαρτία. 

Ανάβετε το καντηλάκι σας στο Χριστό…

Και αντισταθείτε στα πονηρά μηνύματα της τηλεόρασης…

Θα σας έλεγα, να πάρετε όλοι μία εικόνα του Χριστού, μία εικόνα της Παναγίας και ένα καντηλάκι. Να ανάβετε το καντηλάκι σας ΤΩΡΑ. ΕΙΝΑΙ ΟΜΟΛΟΓΙΑ ΤΩΡΑ! ΤΩΡΑ πλέον, μην το ξεχνάτε. 

Γιατί θα είναι ομολογία (= θαρραλέα δήλωση ότι είμαστε χριστιανοί)! Όπου θα υπάρχει το φως του καντηλιού κάτω από την εικόνα, ο σατανάς θα φοβάται. 

Γιατί; Γιατί την ώρα που εμείς θα θυμιάζουμε και θα Τον ομολογούμε, εκείνος θα τρομάζει, εφόσον ήδη κατέκτησε με ομολογία το σπίτι μας μέσω της τηλεόρασης. Κατάφερε μέσα από την τηλεόραση να μολύνει όλους τους ανθρώπους. Να μολύνει ακόμα και τους χώρους των σπιτιών σας. 

Τέτοιοι είναι

Όποιος αγαπά τον κόσμο δεν αγαπά τον Θεό, σύμφωνα με τη μαρτυρία του αποστόλου: «Αν κάποιος αγαπά τον κόσμο, δεν έχει μέσα του την αγάπη προς τον Πατέρα» (Α’ Ιω. Β΄,15). 

Τέτοιοι είναι όσοι θέλουν να ζουν στη ζωή αυτή με πολυτέλεια, να κατοικούν σε βίλες, να κυκλοφορούν με πλούσιες άμαξες, να ντύνονται με βαρύτιμα ρούχα, να δοξάζονται και να τιμώνται απ’ όλους. 

Πνευματικές νουθεσίες Αγίου Γέροντος Πορφύριου Καυσοκαλυβήτη

- «Υπάρχουν τρεις τρόποι πνευματικής ζωής. Ο πρώτος είναι να έχεις μία αρρώστια. ό δεύτερος είναι να κάνεις όλες τις δουλειές με χαρά. και ο τρίτος είναι να υπακούς σε Γέροντα. Αυτό το τελευταίον έχει τί το περισσόν».

- «Να λυώνεις επάνω στην εργασία σου. Να εργάζεσαι, όμως, μ' ευλάβεια, να έχεις πίστη μέσα σου και προσευχή. Μ' αυτό τον τρόπο θ' αγιάσεις».

-«Να σκέπτεσαι καλά για τον άλλο. Με την προσευχή σας, μέσω του Χριστού, επηρεάζετε ευνοϊκά τον άλλο. Να μην σκέφτεστε άσχημα για κάποιον, διότι τότε επηρεάζετε κι' αυτόν άσχημα.